Diabetes insipidus hastalığı, böbreklerin suyu koruma mekanizmasında yaşanan bozukluklar sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalarda önlenemeyen su içme isteği ve çok fazla idrara çıkma belirtileri görülür.
Bu hastalık halk arasında şekersiz şeker hastalığı, şekersiz diyabet ve diyabet insipid olarak bilinmektedir. Diabetes insipidusun ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı, çeşitleri, belirtileri ve tedavisini bu yazıda bulabilirsiniz.
Diabetes insipidus, böbreklerin suyu koruyamaması durumunda ortaya çıkan nadir bir hastalıktır. Halk arsında “şekersiz şeker hastalığı” ve “şekersiz diyabet” olarak da bilinmektedir. Bu hastalık, sadece diyabet olarak adlandırılan “diyabetes mellitus” hastalığı ile ilişkili değildir.
Diyabet hastalığınız olmadan diyabetes insipidus hastası olabilirsiniz. DI olarak kısaltılan bu hastalık, tüm yaşlarda ve tüm cinslerde ortaya çıkabilmektedir.
Diyabetes insipidus hastalığında böbrekler suyu tutamaz. Vücutta su tutulumu zorlaştığı için hastalarda aşırı susuzluk hissi vardır. İdrarla fazla su atıldığı için, idrar seyreltik ve kokusuzdur.
Kaynaklandığı duruma göre birkaç adet diabetes insipidus çeşidi vardır. Bu hastalık ve hastalığın çeşitleri başarılı şekilde tedavi edilebilmektedir.
Diyabetes insipidusu anlamak için, öncelikle vücudunuzun suyu nasıl kullandığını ve nasıl düzenlediğini anlamanız gerekiyor.
Su, genel vücut kütlemizin %60’ını oluşturur. Vücuttaki su düzeyini bu oranda korumak genel sağlığınız için oldukça önemlidir. Gün boyunca su ve yiyecekler ile vücudunuza sıvı alırsınız. İdrar yapmak, nefes vermek ve terlemekle de vücudunuzdaki suyun bir kısmını kaybedersiniz.
İnsan vücudu, vücut sıvılarını düzenlemek için organ sistemi ve hormonal sinyalleri kullanır. Böbrekler, kan dolaşımındaki fazla sıvıyı atmak suretiyle sıvı düzenlemesinde çok önemli rol oynar. Mesane, idrar çıkana kadar bu sıvı atığını saklar.
Vücudumuz, terleme ile kaybedilen sıvıyı yerine koyması gerektiğinde daha az idrar üretir. Vücudumuzda çok fazla su olduğunda, daha fazla idrar üreterek sıvı seviyelerini dengeler.
| Bu süreç beynimiz tarafından kontrol edilir ve birkaç şekilde düzenlenir. Beynin bir parçası olan hipotalamus, susuzluk hissini ve su içme ihtiyacını kontrol eder. Beyinde bulunan hipofiz bezinde vazopressin adlı bir hormon salgılanır. Bu hormon, vücudun su tutmasına yardımcı olarak idrar üretimini azaltır. |
Vücudunuzun su tutması gerektiğinde, hipofiz bezinden vazopressin (ADH) salgılanır ve kan dolaşımına bırakılır. Fazla suyu atmanız gerektiğinde vazopressin hormonu daha az salgılanır ve daha fazla idrar üretimine yol açar.
Bu fizyolojik mekanizmanın herhangi bir parçası bozulduğunda diabetes insipidus hastalığı ortaya çıkar.
Diabetes insipidusun dört çeşidi vardır:
Santral diabetes insipidus, şekersiz şeker hastalığının en yaygın şeklidir. Hipotalamusta veya hipofiz bezinde ortaya çıkan hasardan kaynaklanır. Bu hasar sonucunda ADH (vazopressin) hormonu normal olarak üretilemez, saklanamaz veya serbest bırakılamaz. Vazopressin hormonu olmadığında sıvı tutulamaz ve çok fazla idrar üretilir.
Santral diabetes insipidusa yol açabilecek nedenler şunlar olabilir:
- Kafa travması
- Beyin ödemine yol açabilen hastalıklar
- Cerrahi müdahale sonrası
- Beyin tümörleri
- Hipofiz bezine kan akışının bozulması
Diabestes insipidusun nefrojenik tipinde asıl problem böbrektedir. Böbrekler, hipofiz bezinden salınan ADH (vazopressin) hormonuna duyarsızdır. Böbrekler bu hormona cevap veremez ve bu yüzden sıvı tutulumu olmaz.
Nefrojenik diabetes insipidusa yol açabilecek nedenler şunlar olabilir:
- Lityum veya tetrasiklin gibi ilaçlar
- Vücuttaki yüksek kalsiyum seviyeleri
- Vücuttaki düşük potasyum seviyeleri
- Kronik böbrek yetmezliği
- İdrar yolunu tıkayan durumlar
Diabetes insipidus hastalığının bu çeşidinde asıl problem hipotalamustadır. Hipotalamustaki susuzluk mekanizmasının işlevi bozuktur. Hastalar aşırı derecede susuz hissederler ve çok fazla sıvı alma ihtiyacı duyarlar.
Santral diabetes insipidusa yol açan nedenler, dipsojenik diabetes insipidusa yol açabilir. Bazı akıl hastalıkları ve bazı ilaçlarda bu rahatsızlığın oluşumuna neden olabilir.
Bu diabetes insipidus türü, gebelik esnasında ortaya çıkar. Plasenta tarafından üretilen bir enzim, annenin vazopressin hormonu üreten mekanizmasını tahrip eder. Ayrıca, böbrekler ADH hormonuna karşı daha az duyarlı hale gelir.
Plasenta, bebek ile anne arasındaki besin ve atık ürünlerin değişiminde önemli bir rol oynar. Diabetes insipidusun bu türü hamilelik sonrasında çoğunlukla ortadan kalkar.
Diabetes insipidusun ana belirtileri aşırı susuzluk ve vücut suyunun tutulamaması nedeniyle ortaya çıkan aşırı idrar atılımıdır.
Sağlıklı yetişkin birey, günde 3 litreden daha az idrar çıkarmaktadır. Diabetes insipiduslu hastalar günden 16 litre kadar idrar çıkarabilir.
Sık sık idrara çıkma ihtiyacı duyma ve önlenemeyen susuzluk hissi ana belirtilerdir. Sık sık idrara çıkma ihtiyacı nedeniyle gece boyunca tuvalete gitmeniz gerekebilir veya yatağınızı ıslatabilirsiniz.
Küçük çocuklarda ve bebeklerde diabetes insipidusun olası belirtileri şunlardır:
|
Bu belirtiler yetişkin hastalarda da ortaya çıkabilmektedir. Yetişkin hastalar yukarıdaki belirtilerin yanı sıra şu belirtilere de sahip olabilir:
- Kafa karışıklığı ve düşünceleri toparlayamama
- Baş dönmesi
- Halsizlik
- Dehidratasyon
- Nöbet geçirme
- Beyin hasarı
- Tedavi edilmezse ölüm
Yetişkin bireyler olarak sizlerde veya çocuğunuzda bu tarz belirtiler varsa yakın zamanda bir doktora başvurmalısınız.
Sürekli susuzluk hali ve çok fazla idrara çıkma şikayetiyle doktorunuza başvurduğunuzda, hastalığınızın tanısı ve ayrıcı tanısı için bazı testler yapmanız istenecektir. Bu testler şunlardır:
İdrar Tahlili
Doktorunuz, idrarınızla atılan tuz ve diğer atık miktarlarını görebilmek için idrar testi yapmanızı isteyebilir. Eğer diabetes insipidus hastalığınız varsa, idrar tahlilinizde yüksek konsantrasyonda su ve düşük konsantrasyonda atık madde olacaktır.
Su Yoksunluğu Testi
Bu testi yapmadan önce bir süre su içmemeniz istenecektir. Daha sonra kan ve idrar örnekleri vereceksiniz. Bu sayede doktorunuz aşağıdakileri ölçebilecek:
|
Su yoksunluğu testi yakın gözlem altında yapılır. Güvenli bir şekilde yapıldığından emin olmak için bazı kişilerin hastaneye yatışı gerekebilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
Mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanılarak beyin dokunuzun görüntüsü alınır. Doktorunuz daha sonra belirtilerinize neden olabilecek beyin dokusunda herhangi bir hasarın olup olmadığını görmek için bu MR görüntülerine bakacaktır.
Santral diabetes insipidusa neden olan hipotalamus veya hipofiz hasarı manyetik rezonans görüntülenme ile ortaya konabilmektedir.
Genetik Tarama
Bu test nadir olarak yapılmaktadır. Bazı hastalarda diabetes insipidus hastalığına karşı ailesel yatkınlık vardır. Kalıtsal bir hastalığınızın olup olmadığı genetik testler ile ortaya konabilir.
Diabetes insipidus hastalığının tedavisi, tanı konulan diabetes insipidus çeşidine ve durumunuzun ciddiyetine bağlı olacaktır. Hafif şekersiz şeker hastaları için doktorunuz su alımınızı belirli bir miktarla sınırlamanızı önerebilir.
Daha ileri düzey diabetes insipidus hastaları içi şu tedaviler uygulanabilir:
Hormon Tedavisi
Tüm diabetes insipidus türleri için en yaygın tedavi şekli desmopressin (DDAVP)‘dir. Desmopressin; tablet, burun spreyi veya enjeksiyonla uygulanabilen yapay bir hormondur. Desmopressin, vazopressin hormonunun sentetik şeklidir.
Desmopressin, santral diabetes insipidusu tedavi etmek için kullanılır. Ağır gestasyonel diabetes insipidus için de reçete edilebilir. Bu ilacı alırken su alımınızı düzenlemek ve sadece susadığınızda su içmeniz önemlidir.
İlaç Tedavisi
Nefrojenik diabetes insipidusa yol açan nedeni tedavi etmek sorunu ortadan kaldırabilir. Rahatsızlığa yol açan neden ilaçlardan kaynaklanıyorsa, doktorunuz bu ilaçları değiştirmek veya durdurmak için sizleri yönlendirebilir. Doktorunuza danışmadan ilaç almayı bırakmayın.
Altta Yatan Koşulları Tedavi Etmek
Eğer diabetes insipidusa bir tümör ya da hipofiz bezinden kaynaklanan başka bir durum neden oluyorsa, doktorunuz öncelikle bu durumu tedavi etmek isteyecektir. Daha sonra diabetes insipidusa yönelik tedavi düzenleyebilir.
Dipsojenik diabetes insipidus için spesifik bir tedavi yoktur. Semptomları veya primer akıl hastalığını tedavi etmek belirtileri azaltabilir.
Diabetes İnsipidus İçin Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Yaşam tarzı değişiklikleri diabetes insipidusun tedavisinde önemlidir. Bunlardan en önemlisi dehidratasyonun önlenmesidir. Gittiğiniz her yere yanınızda su götürerek ya da çocuğunuza birkaç saatte bir su vererek yapabilirsiniz.
Doktorunuz her gün ne kadar sıvı almanız gerektiğini belirlemenize yardımcı olacaktır.
Acil bir durumda, diabetes insipidusunuz olduğunuzu bilmeleri için cüzdanınıza tıbbi uyarı kartı koyun ya da tıbbi bileklik kullanın. Dehidratasyon hızlı şekilde gelişebilir ve etrafınızdakiler durumu bilmelidir.
Diabetes insipidus hastalığı vücuttan çok fazla su atılımına neden olarak dehidratasyona yol açabilir. Dehidratasyon aşağıdakilere neden olabilir:
- Kuru ağız
- Cilt elastikiyetinde değişiklikler
- Düşük tansiyon (hipotansiyon)
- Yüksek kan sodyum düzeyi (hipernatremi)
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kalp hızı yüksekliği
- Kilo kaybı
Bu hastalık elektrolit dengesizliğine neden olabilir. Elektrolitler, kanınızdaki ve sıvı dengesini koruyan minerallerdir. Elektrolit dengesizliği gibi semptomlara neden olabilir:
- Yorgunluk veya uyuşukluk
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Kas krampları
- Zihin karışıklığı
Diabetes insipidusun tedavisi altında yatan nedenine bağlıdır. Doğru şekilde tedavi edildiğinde ciddi veya uzun vadeli komplikasyonlara neden olmaz.
