Kemoterapi Yan Etkileri Nelerdir? Yan Etkiler Nasıl Azaltılır?

Kemoterapi, ilaçlar yardımıyla zararlı hücreleri öldürmeyi amaçlayan bir tedavidir. Daha çok kanser tedavilerinde kullanılır. Kanserin türüne ve tipine bağlı olarak uygulanacak kemoterapi şekli değişmektedir.

Kemoterapi tedavisi, çoğalan hücreleri hedef alır ve bu sayede kanser hücrelerini öldürmeyi amaçlar. Çoğalan normal vücut hücrelerine de zarar verebilir. Bu nedenle pek çok yan etki oluşabilir. Kemoterapi yan etkileri, yan etkilerinin ne zaman başladığını ve yan etkilerin nasıl önlenebileceğini bu yazıda bulabilirsiniz.

İçindekiler: Kemoterapinin Yan Etkileri Nasıl Oluşur? Kemoterapinin En Sık Görülen Yan Etkileri Nelerdir? Kemoterapi Yan Etkileri Ne Zaman Ortaya Çıkar? Kemoterapi Sonrasında Ortaya Çıkan Bulantı Nasıl Tedavi Edilir? Kemoterapi Bağışıklık Sistemini Nasıl Etkiler? Bağışıklık Sistemi Nasıl Desteklenir? Çeşitli Kemoterapi Yan Etkileri Nasıl Tedavi Edilir? Kemoterapi Yan Etkilerini Yönetmek İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Etkili Olur Mu?

Kemoterapinin yan etkileri, kullanılan spesifik ilaca bağlı olarak değişmektedir. Farklı hastalara verilen aynı tedavi sonrasında ortaya çıkacak yan etkiler farklıdır.

Bazı hastalar, belirli bir kemoterapi tedavisinin tüm yan etkilerini yaşayabilir. Bazı hastalar ise sadece birkaç yan etkiyi yaşar. Yan etkilerin görülme sıklığı ve ciddiyeti kişiden kişiye değişir.

Hafif veya şiddetli olsun, tün yan etkiler tıbbi yaklaşımlarla tedavi edilebilir. Doktorunuz, tedaviniz esnasında ortaya çıkabilecek yan etkiler hakkında bilgi edinebileceğiniz en iyi kaynak olacaktır.

Kemoterapi tedavisinin sistematik olarak çalıştığı unutmayın. Kemoterapinin bölünen hücrelere zarar vermesi amaçlanmıştır. Ancak kemoterapi ilaçları normal hücreler ile kanser hücreleri arasındaki farkı göremez. Bu yüzden kemoterapi esnasında sağlıklı hücreler de zarar görür.

Kemoterapi yan etkileri, zarar gören sağlıklı hücreler neticesinde ortaya çıkar. Hasar gören sağlıklı veya kanserli hücrelerden açığa çıkan maddeler de yan etkilerin oluşumuna neden olabilir.

Kemoterapi yan etkileri olarak pek çok problem ortaya çıkabilir. Bu yan etkilerinin çoğu geri dönüşlü ve kısa sürelidir. Normal dokular kendilerini tamir edebilir ve oluşan hasarın çoğunu düzeltebilir.

Kemoterapi esnasında görülen yan etkileri aşağıdaki tabloda bir araya getirdik. Vücut bölümlerine göre ortaya çıkan yan etkiler ve belirtiler şunlardır:

Yan Etkinin Konumu veya Türü	Yan Etkiler ve Belirtiler
Saç, cilt ve tırnaklar	Saç dökülmesi Vücuttaki kılların dökülmesi Cilt hassasiyeti ve cilt kuruluğu Kırılgan tırnaklar
Kırmızı kan hücrelerinde azalma veya anemi	Nefes nefese kalma Solgun görüntü Yorgunluk ve Halsizlik Düşük enerji
Mide ve bağırsak sistemi	Mide bulantısı Kusma İshal
Beyin ve zihin işlevleri	Hafıza ve konsantrasyon bozuklukları Düşünme tarzı değişiklikleri “Kemo beyni” oluşması
Kan hücrelerinde azalma veya düşük trombosit sayısı	Morluklar ve kolayca morarma Burun kanaması veya diş eti kanaması Artmış enfeksiyon riski
Sinir sistemi	Ellerde ve ayaklarda karıncalanma Ellerde ve ayaklarda uyuşma
Ağızda ülserler ve yaralar	İştah kaybı Ağız tadında değişiklikler

Kemoterapi yan etkilerinin ne zaman ortaya çıkacağı gördüğünüz tedaviye bağlıdır. Yan etkiler, ilaç türüne ve tedavinin dozuna bağlı olarak değişebilir. Aynı ilaç ve aynı tedaviye rağmen ortaya çıkacak yan etkiler kişiden kişiye değişebilir.

Bazı insanlar için mide bulantısı ortaya ilk çıkan yan etkidir. Mide bulantısı, ilk kemoterapi dozundan sonraki birkaç gün içerisinde fark edilebilir.

Kemoterapinin vücudu etkilemesi zaman alır. Sağlıklı ve normal hücreler bölünerek çoğalırlar. Kemoterapi de bölünen hücreleri hedef alır. Bölünen hücrelere etki etmesi zaman alır.

Saç dökülmesi gibi daha çok ön plana çıkan belirtiler ancak birkaç kemoterapi uygulamasından sonra fark edilebilir.

Kemoterapi yan etkileri tüm hastalarda görülmez, bazı hastalar kendini hasta hissetmez. Yan etkilerin fark edilip edilmemesi vücudunuzun ilaca nasıl tepki gösterdiğine bağlıdır.

Kemoterapiden kaynaklanan bulantı hissi ilk ortaya çıkan belirtilerden biridir. Bu durum antiemetik olarak bilinen bulantı önleyici ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Antiemetik ilaçlar, kemoterapi esnasında ve sonrasında düzenli olarak kullanılacak şekilde planlanmıştır. Bulantıyı daha başlamadan önlemede daha etkindir. Bulantıyı başladıktan sonra da durdurabilir.

Bazı durumlarda, kemoterapi yan etkileri için verilen ek tedaviler kendi yan etkilerine neden olabilir. Bu yan etkiler genellikle hafif ve geçicidir.

Kemoterapi nedeniyle ortaya çıkacak bulantıyı, ilaçlar dışında alternatif yollarla tedavi etmek istiyorsanız şu metotları deneyebilirsiniz:

Kemoterapi seansından birkaç saat önce küçük bir öğünle beslenmeye çalışın. Hemen öncesinde gıda almamanız daha iyi olacaktır. Çok yağlı yiyeceklerden ve kuvvetli kokusu olan gıdalardan kaçının. Su kaybını karşılamak için yeterli düzeyde sıvı alın. Bazı insanların gazlı sıvılar alması (gazoz vs.) mide bulantısını azaltabilir. Herkes için geçerli değildir bu durum.

Bulantıyı yönetebilmek ve azaltabilmek için kullanılan bitkisel ürünleri doktorunuza sormadan kullanmayın ve denemeyin. Ayrıca, kemoterapi tedavisi esnasında en sevdiğiniz yiyeceklerden kaçınmanız iyi olacaktır, bu sayede yemekler ile kötü ilişkiler kurmazsınız.

Tedaviniz için kullanılacak kemoterapi rejimine bağlı olarak bağışıklık sisteminiz tedaviden etkilenebilir. Bu durumda olası bir yan etki olarak enfeksiyonlara daha yatkın hale gelirsiniz.

Beyaz kan hücreleri kemoterapiden etkilenebilir. Enfeksiyonlarla savaşan beyaz kan hücrelerinden biri de nötrofillerdir. Kandaki nötrofil sayısı azaldığında vücudunuz enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olur. Bu duruma nötropeni denir.

Kemoterapi tedavisi uygulanan hastalarda, kan testleri sıkça yapılır. Bu sayede bağışıklık sisteminin gidişatına dair fikir edinilir.

Nötrofil sayısının 1000’den az olması oldukça düşük nötrofil düzeyini gösterir, 500’den az olması ise ağır nötropeni olarak ifade edilir. Bu sayılarda enfeksiyon riski oldukça yüksektir.

Nötropeni teşhisi konulursa, vücudunuz enfeksiyonlara açık hale gelir ve sık sık enfeksiyon geçirebilirsiniz. Enfeksiyon riskinizi şu yöntemler ile azaltabilirsiniz:

Ellerinizi düzenli olarak yıkamalısınız. Kalabalık ortamlardan kaçının. Kalabalık ortamlara girmek zorundaysanız yüz maskesi kullanın. Yiyeceklerden bulaşacak enfeksiyonlardan korunmak için iyice yıkayın ve iyice pişirin.

Kemoterapi yan etkileri arasında yer alan enfeksiyonlardan korunmak için gıda güvenliği önemlidir. Bakteriler oda sıcaklığında, karbonhidrat bakımından zengin ve nemli yiyeceklerde daha fazla bulunmaktadırlar.

Kemoterapi sonrasında ortaya çıkan tüm yan etkileri için ilaç tedavisi yoktur. Aşağıdaki genel tedavi seçenekleri kemoterapinin yan etkilerini yönetmek için yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Reçeteli ilaçlar belirli yan etkileri düzeltmek için kullanılabilir. Vücudunuzun nötrofilleri yeniden üretmesine ve enfeksiyon riskini azaltmasına yardımcı olmak için filgrastim (Neopogen) gibi büyüme faktörleri doktorunuz tarafından verilebilir.
• Ağrıları ve kaygıları gidermek için masaj terapisi gibi tamamlayıcı tedaviler önerilebilir. Bu konuda ortaya konacak yaklaşım için öncelikle doktorunuzla konuşun.
• Diyete dayalı tedaviler, yüksek şeker içeren besinlerle beslenme ve işlenmiş etler gibi inflmasyona neden olan yiyeceklerden kaçınılabilir.
• Kişisel tercihlerinize dayanarak bulantıyı azaltmak için yiyeceğiniz gıdaları seçmek yardımcı olabilir.
• Hafif ve orta dereceli egzersizler gibi yaşan tarzı değişiklikleri bazı semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.

Yaşam tarzınıza bağlı olan alışkanlıklarınızın olumlu veya olumsuz sonuçları olabilir. Yaşam kalitenizi arttırmak için sigarayı bırakmak veya daha iyi uyumak güzel bir çözüm olabilir. Bu değişikliklerin kişiler üzerinde pozitif yönde farklı etkileri olabilir.

Kemoterapi yan etkilerini yönetmek için yapılan bazı yaşam tarzı değişikliklerinin, kanser tedavinizle birlikte uygulandığında kalıcı ve olumlu bir etkisi olabilir. Besleyici yiyecekler yemek, olabildiğince fiziksel olarak aktif kalmak ve iyi bir gece uykusu almak faydalı olabilir.

Bu tarz yaşam tarzı değişiklikleri tamamlayıcı tedaviye benzer. Kemoterapi belirtilerini ve yan etkileri azaltmak, ağrıları hafifletmek ve hayattan daha fazla keyif almak için yardımcı olabilir.

Bununla birlikte, çok sert ve özelleştirilmiş diyetler veya yoğun egzersiz rejimleri gibi bazı uygulamalar kanser tedavinize müdahale ederek zararlı olabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve alışkanlıklarınız için doktorunuzla konuşmanız faydalı olacaktır.