Stres kırığı, kemiğe aşırı yük binmesi ve tekrarlayan travmalar nedeniyle oluşan küçük çatlaklardır. Genellikle sporcularda görülür. En çok ayak ve bacak kemiklerinde ortaya çıkar.
Bu yazıda; stres kırığı nedir, stres kırığının nedenleri ve belirtileri nelerdir, gerilme kırığı nasıl anlaşılır, stres kırığı tedavisi nasıl yapılır sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Stres kırığı, genellikle bacak ve ayak kemiklerinde oluşan küçük çatlaklardır. Genellikle aşırı yük binmesi ve tekrarlayan kullanmanın neden olduğu ince bir çatlak gelişir.
Stres kırığı farklı isimlerle anılmaktadır. Bunlar;
- Gerilme kırığı
- Saç çizgisi kırığı
- İnce çatlak kırığı
Bu kırık türü en çok sporcularda ortaya çıkar. Özellikle koşma ve zıplama yapan sporcularda yaygındır. Osteoporoza sahip bireylerde daha sık görülür.
Çoğu gerilme kırığı, vücudun ağırlığımı taşıyan ayak ve alt bacak kemiklerinde ortaya çıkar. Stres kırığının en sık görüldüğü kemikler şunlardır:
|
Ayak ve bacak kemikleri, koşma ve zıplama esnasında çok fazla güce maruz kalırlar ve çok fazla stres emerler. Aşırı ve uzun süreli gerilim sonucunda stres kırığının oluştuğu görülür.
Ayakta özellikle 2.metatars ve 3. metatars kemikleri en sık etkilenir. Koşma veya zıplamak için ayağınızı iterken bu ince kemikler çok fazla strese maruz kalırlar.
Stres kırıkları üst ekstremite kemiklerinde de ortaya çıkabilir. Bu durum çoğunlukla düşme ve kazalarla ilişkili olarak ortaya çıkar.
Stres kırığı hakkında bazı önemli bilgiler şunlardır:
- Gerilim kırığı, aşırı kullanım veya tekrarlayan hareketler nedeniyle oluşabilir.
- Travmalar sonucunda değil, uzun süreli aşırı kullanım sonucunda yavaş yavaş gelişir.
- Etkilenen bölgede zaman içerisinde donuk bir ağrı gelişir.
- Etkilenen bölgeye uygulanan hafif veya orta basınç ile ağrı hissi oluşabilir.
- Basit ağrı kesiciler ile ağrılar önlenebilir.
Saç çizgisi kırığında kemikte mikroskopik seviyede hasar vardır. Bu nedenle ağrı düzeyi çok yüksek değildir. Kişiler aşırı ve tekrarlayan hareketlerden uzak durmalıdır.
Stres kırığının iyileşmesi için kendinize yeterli zaman ayırmalı ve dinlenmelisiniz. Bu kırık türünün tedavisi büyük oranda dinlenme ile yapılmaktadır. Daha fazla bilgi için yazımızı okumaya devam ediniz.
Stres kırığının oluşum şekli diğer kırık türlerine göre farklıdır. Bu nedenle “stres kırığı neden olur” veya “gerilim kırığına yol açan sebep nedir” şeklinde sorular sorulabilir.
Stres kırığının oluşmasına yol açan ana iki neden şunlardır:
- Aşırı kullanım
- Tekrarlayan aktiviteler
Kemikler, strese neden olabilecek yeni bir egzersiz rutini ile karşılaştığında kendini yeni sürece adapte etme konusunda problem yaşayabilir.
|
Aktivitenin süresinde veya sıklığında yaşanan bir artış ince bir hasar ile sonuçlanabilir. Sonrasında tekrarlayan aktiviteler ve aşırı kullanım ile stres kırığının ilerlemesi sağlanır.
Koşma, yürüme ve atlama gibi aktivitelerin uzun süreli ve tekrarlayıcı şekilde yapılması ince kırık çizgisinin daha fazla hasar almasına neden olabilir. |
Stres kırıklarının diğer nedenleri şunlar olabilir:
- Kas üzerine binen fazla kuvvetin kemiklere aktarılması
- Sportif faaliyetlerde bir anda yaşanan değişimler
- Egzersiz ve atletizmde artış
- Eğitim veya teknikteki bazı hatalar
- Kemiklerin ve kasların bir alıştırma dönemi olmadan farklı iş ve görevlere maruz bırakılması
- Spor esnasında yumuşak bir yüzeyden daha sert bir yüzeye geçiş
- Uzun mesafeli koşu gibi uzun süreli aktiviteler
- Basketbol, jimnastik ve dans gibi atlama gerektiren sporlar yapmak
- Uygun olmayan ayakkabı kullanımı
- Çeşitli kemik hastalıklarına sahip olmak
- D vitamini seviyelerindeki düşüklük
Kemikler, üzerine uygulanan kuvvete yanıt vermek için bir süreye ihtiyaç duyarlar. Gerekli teknikler ve eğitimler ile stres kırığından korunabilirsiniz.
Yüksek efor ve kuvvet gerektiren sporlar ile uğraşmak stres kırığının oluşması için risk oluşturmaktadır. Stres kırığına yol açabilecek başlıca sporlar şunlardır:
- Basketbol
- Tenis
- Bale
- Futbol
- Atletizm sporları
- Hokey
- Amerikan futbolu
Fiziksel aktivitenin yoğunluğu, süresi, sıklığı veya türündeki ani ve orantısız değişiklikler sonuncunda gerilme kırığı ortaya çıkabilir.
Stres kırığı oluşması için risk oluşturabilecek faktörler şunlardır:
| Cinsiyet |
Özellikle adet döneminde olan kadınlar stres kırığı açısından risk altındadır. Kadın sporcuların daha fazla gerilme kırığına maruz kalmasının nedenleri şunlardır:
|
| Ayağın yapısal problemleri | Ayağın yapısal probemleri nedeniyle daha fazla risk altında olabilirsiniz. Düz taban, yüksek kemerli ayak veya düşük kemerli ayağa sahip olmak daha fazla risk oluşturmaktadır. |
| Kemik zayıflaması | Kemik yoğunluğunu veya gücünü etkileyen hastalıklar ve ilaçlar stres kırığına daha fazla maruz kalmanıza neden olabilir. Osteoporoz hastalarında gerilim kırıkları daha fazla sıklıkta oluşmaktadır. |
| Daha önce stres kırığına sahip olmak | Yaşamınızın bir döneminde stres kırığına sahipseniz, sonraki yıllarda stres kırığına sahip olma ihtimaliniz artacaktır. |
| Beslenme problemleri | D vitamini veya kalsiyum eksikliği nedeniyle kemikleriniz kırılmaya daha açık hale gelebilir. Beslenme problemleri yaşayan kişiler, yeme bozukluğu olanlar ve bağırsak hastalıkları olan kişiler daha fazla kemik kırıkları ile karşılaşırlar. |
| Uygunsuz teknik ve ekipmanlar | Yaptığınız spora uygun olmayan bir tekniğiniz varsa ve yapacağınız spora uygun olmayan ekipmanlar kullanıyorsanız daha fazla risk altındasınızdır. |
Belirli bir yüzeyde spor yapmaya alışkın kişiler için yüzey değişiklikleri yeni riskler oluşturabilir. Çim sahada antrenman yapan bir kişi sert sahada kemik kırıklarına daha açık hale gelir.
Stres kırığı, diğer kırık türlerinden büyük oranda farklıdır. Diğer kırık türlerinde bir anda ortaya çıkan keskin ve şiddetli ağrı bu kırık türünde görülmez.
Stres kırığında görülen ağrı dinlenmekle azalır ve aktivitelerle beraber yeniden artar. Tekrarlayan hareketlere devam ettikçe stres kırığına bağlı olarak görülen ağrının şiddeti artar.
Gerilim kırığında görülen ağrı aktivite esnasında genellikle kötüleşir ve dinlenmekle şiddeti azalır. İlerleyen vakalarda ağrının şiddeti oldukça büyük olabilir.
Stres kırığının diğer belirtileri şunlardır:
- Kırığın olduğu bölgede hassasiyet
- Kırık bölgesinde ve çevresinde şişme
- Kırık çevresinde morarma
- Hafif baskıda dahi artan ağrı
Stres kırığının belirtileri aktivitelere devam ettikçe daha da kötüleşir. Ağrı ilk dönemlerde daha az olduğu için kişiler aktivitelerine devam ederler.
İlerleyen aşamalarda gerilim kırığı derinleşir ve ağrı daha kötü bir hal alır. Bu durum stres kırığının önemli ayırıcı noktalarındandır.
Stres kırığı vaka örnekleri – Saglik.li
Özelliği itibariyle diğer kemik kırıklarına benzemeyen stres kırığının nasıl anlaşılacağı da önemli bir problemdir. Kemiklerinizden birinde yoğun ve zaman içerisinde artan bir ağrı varsa doktora gitmelisiniz.
Doktorunuz şikayetlerinizi, tıbbi geçmişinizi ve genel sağlık durumunuzu soracaktır. Sonrasında problemin ne zaman başladığını ve diğer risk faktörlerini soracaktır.
Kullandığınız ilaçlar, beslenme alışkanlıklarınız, var olan hastalıklarınız, güneşte ne kadar vakit geçirdiğiniz ile ilgili sorulara yanıt vereceksiniz.
Doktorunuz stres kırığından şüphelenirse aşağıdaki testler ile tanısını doğrulamaya çalışacaktır:
| Fiziksek muayene | Doktorunuz şikayetlerini dinleyecek ve ağrılı bölgeyi muayene etmeye çalışacaktır. Kırık hattı üzerine baskı uygulamak, hattın çevresini muayene etmek gibi çeşitli fiziksel muayene testlerini kullanacaktır. |
| Röntgen | Doktorunuz olası kırık hattını tespit etmek için röntgen çektirmenizi isteyebilir. Stres kırığının hattı genellikle röntgende görüntülenemez. Yaralanma meydana geldikten birkaç hafta sonra iyileşme alanı çevresinde oluşan kallus dokusu röntgende farkedilebilir. |
| Manyetik rezonans görüntüleme | Stres kırığını teşhis etmek için kullanılabilecek en iyi görüntüleme testi MR’dir. Gerilme kırığının tespiti için MR çektirmeniz gerekebilir. |
| Kemik taraması | Damar yoluyla küçük dozda radyoaktif bir madde verilerek kemik dokusu üzerindeki hasar tespit edilebilir. Önemli bir test olsa da ince bir kırığı kesin olarak göstermesi zordur. |
Yapılacak muayeneler ve görüntüleme testlerinin yardımıyla stres kırığının teşhisi konulabilir.
Bazı durumlarda stres kırığı hattı çok ince olabilir ve kırığın tespiti uzun sürebilir. Bu süre zarfında doktorunuzun önerilerine kulak vermeli ve dikkat etmelisiniz.
Stres kırığının tedavisi diğer kırık türlerine göre farklılıklar gösterebilir. Bu kırık türünün tedavisi büyük oranda dinlenmek ile ilgilidir.
Stres kırıklarının tedavisi iki başlık altında incelenebilir:
Ev Tedavileri
Stres kırığı tedavisi için evde uygulayabileceğiniz yöntemler şunlardır:
- Kırık bölgesini dinlendirme
- Kırık üzerine aralıklı buz uygulaması
- Bir bandaj ile kırık bölgesini koruma
- Kırık bölgesini konumuna göre yükseltme
Stres kırığının olduğu kemik bölgesini, zorlayıcı durum ve aktivitelerden uzak tutmalısınız. Ağrının başladığı ilk 48 saat boyunca kırık hattını dinlendirmelisiniz ve yükseltmelisiniz.
Ağrı ve şişlik uygun yaklaşım sayesinde 2 hafta içerisinde gerileyecektir. Bu aşamadan sonra kademeli olarak egzersizler yapılmalıdır.
Tıbbi Tedaviler
Doktorunuz yaralı ayağınız veya bacağınızı korumanız için koltuk değneği kullanmanızı önerebilir. Koruyucu ayakkabı veya özel döküm ayakkabılar giyilebilir.
İleri aşamadaki stres kırıkları için atel veya alçı gerekebilir. Yine de çoğu vakada atel veya alçıya ihtiyaç duyulmaz, dinlenme ve koruma en etkili tedavi yöntemleridir.
Stres kırığı tedavisi için çoğu zaman ameliyat gerekmez. Kırık hattı çok küçüktür ve birbirine bitişiktir. Bu nedenle cerrahi tedavi seçenekleri gerekli değildir. Yine de bazı nadir durumlarda cerrahi tedavi gerekebilir.
Stres kırığına sahip kişilerin en çok merak ettiği soru “stres kırığı tedavisi ne kadar sürer” veya “stres kırığı ne kadar sürede iyileşir” sorularıdır.
|
Yeterli dinlenme ve etkilenen bölgenin korunması ile ağrı ve şişliğin ortadan kalması ortalama olarak 2 hafta kadar sürmektedir. Yine de bu süre zarfında kemiğin o bölgesi halen kırılgandır ve tekrarlayan travmalar ile aynı noktadan yine kırılabilir.
Yeterli dinlenme ve uygun bakım önerileri ile stres kırığının tamamen iyileşmesi 6-8 hafta kadar sürmektedir. Bu süre zarfında aktiviteleri durdurmak önemlidir. |
Stres kırığının iyileşme süreci için bilmeniz gereken noktalar ve dikkat etmeniz gereken durumlar şunlardır:
- Ağrıya neden olan aktiviteyi durdurun. Gerilim kırıkları tekrarlayan aktiviteler nedeniyle oluşur. Kırığa yol açan aktiviteden kaçınmak oldukça önemlidir.
- Kırık bölgesine aralıklı olarak buz uygulaması yapmalısınız.
- Ortalama olarak 1 ila 8 hafta kadar dinlenmeniz gerekebilir. Bu süre zarfında kırık hattı üzerine yük binmemesi için dikkatli olmalısınız.
- Ayak veya bacakta stres kırığınız varsa, bu bölgeyi uzanırken bir nesne ile yükseltiniz.
- Ağrınız varsa doktorunuzun reçete ettiği ağrı kesiciyi uygun dozda kullanabilirsiniz.
- Ayağınızı rahatsız etmeyecek ve koruyucu özellikte olan bir ayakkabı kullanınız.
- Doktorunuz kemikleri sabit tutmak için alçı veya atel uygulayabilir.
- Kemik iyileşmesi sağlanana kadar koltuk değneği kullanabilirsiniz.
- Yürürken daha hafif tempoda yürümelisiniz.
- Topuklu ayakkabı kullanırken daha dikkatli olmalısınız.
Stres kırığını her zaman önlemek mümkün değildir. Yüksek enerjili spor yapanlarda veya osteoporoz hastalarında bu kırığın görülme ihtimali her daim daha yüksek olacaktır.
Yine de aşağıdaki yaşam tarzı önerilerine uyarak gerilim kırığı oluşumunu önleyebilirsiniz:
- Yüksek kaliteli ve uygun ayardaki ekipmanları kullanmalısınız.
- Yaptığınız spor için en uygun tabanlı ayakkabıyı tercih etmelisiniz.
- Daha fazla esneme sağlamak için tabanlık kullanabilirsiniz.
- Aktivitelerinizi bir anda değil zaman içerinde arttırmalısınız.
- Spordan önce mutlaka esneme egzersizleri yapmalısınız.
- Beslenmenize özen göstermelisiniz.
- Aktiviteler arasında yeterince dinlenmelisiniz.
- Acı veya ağrı hissettiğinizde spor yapmayı bırakmalısınız.
- Devam eden ağrılarınız için tıbbi destek almalısınız.
Gerekli tüm durum ve hallerde bir doktora görünmelisiniz. Stres kırığı çeşitli önlemler alınarak engellenebilir. Spor yaparken daha dikkatli olmalı ve gerekli tekniklere uymalısınız.
