Anksiyolitik ilaçlar, endişe (anksiyete) ve kaygı bozukluklarının tedavisinde kullanılan ilaç çeşitlerine verilen genel biri isimdir. Pek çok anksiyolitik ilaç çeşidi vardır ve anksiyete çeşidine göre reçete edilmektedir.
Bu yazıda; anksiyolitik nedir, anksiyolitikler nasıl etki gösterir, anksiyete ilaçları hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır ve anksiyolitik ilaçlar nelerdir sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Anksiyolitik ilaçlar veya anksiyolitikler, anksiyeteyi önlemek ve çeşitli anskiyete bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan bir ilaç kategorisidir.
Anksiyete, stresli ve tehlikeli durumlara karşı normal ve faydalı bir cevaptır. Çoğu insanda endişe kısa sürelidir ve kısa sürede ortadan kalkar.
Anksiyete bozukluğu, yersiz endişelerle karakterize bir psikiyatrik bozukluktur. Endişe düzeyi o kadar yüksektir ki, bu durum kişinin günlük yaşantısını dahi engeller.
Anksiyolitikler oldukça hızlı etki eden ilaçlardır. Bazıları kısa süre içerisinde bağımlılık oluşturabilir. Bu nedenle kısa süreli kullanım için reçete edilir.
Anksiyolitiklerin bazı özellikleri şunlardır:
|
Anksiyete bozukluğu yaşayan bireylerde, beyindeki bazı nörotransmitter seviyelerinde dengesizlikler vardır. Serotonin, norepinefrin veya GABA seviyelerinde problem vardır.
Anksiyete ilaçları, beyinde bulunan bu ara maddelerin seviyelerini dengeleyerek endişe semptomlarının kontrolüne yardımcı olur.
İnsan beyninde yer alan sinirler arasında iletişimi sağlayan ve kolaylaştıran bazı aracı maddeler vardır. Bu maddeler nörotransmitter olarak isimlendirilir. Bu aracı maddelerden bazıları şunlardır:
- Serotonin
- Norepinefrin
- Dopamin
- Asetilkolin
Anksiyolitik ilaçlar, beyindeki nörotransmitter maddeler arasındaki dengesizliği düzeltir ve endişe semptomlarını zaman içerisinde ortadan kaldırır.
Buspiron gibi ilaçlar, serotonin ve dopamin reseptörlerini uyararak anksiyeteye yol açan aracı madde dengesizliğini düzeltebilir.
Benzodiazepinler, GABA adı verilen aracı kimyasal maddenin etkisini arttırarak anksiyete belirtilerini azaltır.
Pregabalin bir tür antikonvülsan ilaçtır. Bu ilaç da GABA’nın etkisini arttır ve anksiyete belirtilerini zaman içerisinde azaltır.
Anksiyolitikler, genelleşmiş endişe bozukluğu ve sosyal fobi gibi anksiyete türlerinin tedavisinde kullanılan ve oldukça başarılı sonuçlar verebilen ilaçlardır.
Anksiyolitik ilaçların tedavisi amacıyla kullanıldığı hastalıklardan bazıları şunlardır:
|
Anksiyete bozuklukları olarak sınıflandırılan ve birbirinden farklı şekillerde ortaya çıkan bazı hastalıkların tedavisinde anksiyolitik ilaçlar kullanılır.
Hastalığın düzeyine göre kullanılacak ilaç türü ve verilecek ilaç dozu farklılık gösterebilir. Bazı vakalarda anksiyolitik ilaçların yanı sıra psikoterapi de gereklidir.
Anksiyolitik ilaçlar, kaygıyı ve endişeyi hafifletmek için kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar sedatif (sakinleştirici) etki gösterir ve vücut işlevlerini yavaşlatır.
Yazımızın bu bölümünde anksiyete önleyici etkisi deneniyle kullanılan ilaç sınıflarından kabaca bahsedeceğiz.
Anksiyolitik ilaçlar şunlardır:
Benzodiazepinler
Benzodiazepinler, anksiyete önleyici ve tedavi edici olarak kullanılan bir ilaç sınıfıdır. Anksiyolitikler ailesinin en bilinen ilaç sınıfıdır ve oldukça sık kullanılır.
Beyindeki serotonin aktivitesini azaltır ve GABA maddesinin normal hale gelmesini sağlar. Bu etkisi ile endişe ve kaygıları azaltır.
Benzodiazepin sınıfında pek çok ilaç bulunmaktadır. En sık kullanılan benzodiazepinler şunlardır:
- Diazepam
- Lorazepam
- Bromazepam
- Alprazolam
- Medazepam
|
Daha bir çok benzodiazepin türü ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar; rahatlama sağlatır, bilişsel gerilimi azaltır ve bazıları yatıştırıcı etki gösterir.
Benzodiazepinler kısa sürede bağımlılık oluşturabilirler. Bu nedenle 4-6 haftadan daha fazla kullanılmamalıdır. |
Benzodiazepinlerin yan etkileri şunlardır:
- Uyuşukluk
- Zihin bulanıklığı
- Denge bozukluğı
- Kaslarda zayıflama
- Kabızlık
- Görme bulanıklığı
- Ağız kuruluğu
Hipnotikler
Hipnotikler, halk arasında uyku ilaçları olarak bilinir. Benzodiazepinler keşfedilmeden önce anksiyete hastaları hipnotikler ile tedavi ediliyordu.
Hipnotik ilaçlar şunlardır:
- Amobarbital
- Apropbarbital
- Butobarbital
- Secobarbital
- Phentoarbital
Barbitüratlar ve diğer hipnotik ilaçlar büyük oranda psikolojik ve fiziksel bağımlılığa yol açarlar. Bu nedenle çok sık reçete edilmemektedir.
Buspiron
En başarılı anksiyolitik ilaçlardan biri buspirondur. Yan etkileri oldukça azdır ve diğer ilaçlarla daha az etkileşime girer.
Buspiron, bilişsel performansı azaltmaz ve sedasyona neden olmaz. Bu özellikleri nedeniyle en iyi anksiyolitik ilaçlardan biri olarak kabul edilir.
Ancak buspironun bir dezavantajı vardır; oldukça yavaş etki gösterir. Hasta ilacı kullanmaya başladıktan 15 gün sonra ilacın etkilerini görmeye başlar.
Düşük seviyeli anksiyete türleri için buspiron oldukça iyi bir seçenektir.
Antihistaminikler
Antihistaminikler, özellikle alerjilerin tedavisinde kullanılan bir ilaç grubudur. Birçok farklı antihistaminik ilaç vardır. Bu ilaçlardan biri anksiyete hastalığında kullanılır:
- Hydroxzine
Hydroxzine, alerji nedenli kaşıntıyı önlemek için kullanılır. Diğer bir özelliği de, beyin aktivitelerini yavaşlatarak anksiyete ve gerginliği azaltmasıdır.
Antidepresanlar
Çeşitli anksiyete türlerinin tedavisinde antidepresan ilaçlar kullanılmaktadır. Hem depresif duygudurum için hem de endişe için bu ilaçlar tercih edilebilmektedir.
Son yıllarda geliştirilen bazı antidepresanlar oldukça başarılı sonuçlar vermiştir. Anksiyete tedavisinde kullanılan bazı antidepresan türleri ve ilaçları şunlardır:
Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar)
- Sitalopram
- Esitalopram
- Fluoksetin
- Fluvoxamine
- Paroksetin
- Sertralin
- Vilazodon
Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’ler)
- Venlafaksin
- Duloxetin
- Desvenlafaksin
Trisiklik antidepresanlar (TCA’lar)
- Amitriptilin
- Clomipramin
- Doksepin
- Imipramin
- Desipramin
Anksiyete türüne göre çeşitli ilaçlar reçete edilebilmektedir. Her bir ilaç grubunun ve her bir ilacın kendine ait yan etkileri mevcuttur.
Genel hatlarıyla anksiyolitik ilaçların yan etkileri şunlardır:
- Uyuşukluk
- Zihin bulanıklığı
- Denge bozukluğu
- Kaslarda zayıflama
- Kabızlık
- Görme bulanıklığı
- Ağız kuruluğu
- Baş dönmesi
- Kan basıncı düşüklüğü
- Nefes alışverişini zorlaştırma
- Hafıza problemleri
Anksiyolitik etki gösteren ilaçların uzun süreli kullanımın daha farklı ve daha ciddi yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Ciddi yan etkileri şunlardır:
| Bağımlılık | Anksiyolitiklerin en ciddi yan etkilerinden biri bağımlılıktır. Bu ilaçlardan bazılarının uzun süreli kullanımında tolerans gelişir. Aynı etkiyi oluşturmak için daha yüksek dozda ilaca ihtiyaç duyulur. |
| Yoksunluk belirtileri | Anksiyolitikleri bir anda bırakmamalısınız. Doktorunuz bu konuda sizlere bilgi verecektir. Doktor kontrolünde ilacınızı yavaş yavaş bırakmalısınız. Bir anda bırakmanız durumunda yoksukluk belirtileri ortaya çıkabilir. Bu durum nöbet geçirmeye kadar ilerleyebilir. |
| Zehirlenme | Anksiyolitik ilaç kullanan kişiler, kullandıkları ilaçlar ile intihar etme girişiminde bulunabilir. Yüksek zorda alınan ilaçlar nedeniyle koma veya ölüm oluşabilir. |
Anksiyolitik ilaçlardan birini kullanıyorsanız doktorunuzun önerilerine dikkat etmelisiniz. Doktorunuzun belirlediği sıklıkta kontrollere katılmalısınız.
