Glukokortikoidler, inflamasyonu (iltihaplanma) baskılama özelliği nedeniyle başta otoimmün hastalıklar olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Etkili ilaçlardır ve bazı yan etkileri vardır.
Glukokortikoidler nedir, glukokortikoid ilaçlar nelerdir, nasıl etki ederler, yan etkileri ve riskleri nelerdir sorularının kapsamlı yanıtını bu yazıda bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Glukokortikoid ilaçlar, başta iltihaplanma olmak üzere pek çok sağlık problemini tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar, insanların bağışıklık sistemi üzerine etki ederek çalışırlar.
Glukokortikoidler, birçok bağışıklık sistemi hastalığının neden olduğu zararlı iltihaplanmayı azaltır. Çok güçlü ilaçlardır ve bazı ciddi yan etkileri vardır.
Glukokortikoid ilaçlar, aslında vücudumuzda doğal olarak bulunan steroid türevinde olan ilaçlardır. Steroidlerin insan vücudunda çok önemli görevleri bulunmaktadır.
Bu görevlerden en önemlisi, hücrelerde iltihabı arttırmaya aracılık eden proteinleri baskılamasıdır. Bu etkisi nedeniyle birçok farklı hastalıkta kullanılmaktadır.
İnflamasyon (iltihaplanma), insan bağışıklık sisteminin yaralanma veya enfeksiyona karşı verdiği yanıttır. Bu yanıt sonrasında beyaz kan hücresi sayısı artar ve çeşitli kimyasallar üretilir.
Bazen bu yanıt çok güçlüdür ve tehlikeli doza ulaşabilir. Örnek olarak, solunum yollarında aşırı yanıt verilmesi durumunda astım hastalığı ortaya çıkar.
| Glukokortikoidler, vücudunun inflamasyon oluşturmasını engeller. Beyaz kan hücrelerinin fonksiyonlarını sınırlar ve bağışıklık sistemi yanıtını baskılar. |
Bu etkisini, iltihaplanmayı sağlayan aracı proteinleri engelleyerek veya baskılayarak sağlar. Etkisi oldukça önemlidir ve güçlüdür.
Sentetik yolla oluşturulan glukokortikoid ilaçlar, doğal olarak üretilen steroidlerlerden daha güçlü etkiye sahip olabilir. Bu ilaçlar pek çok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Otoimmün Hastalıklar
Otoimmün hastalıklarda temel problem, vücudun kendisine karşı saldırmasıdır. Vücuttaki bozulan bazı mekanizmalar nedeniyle savunma hücreleri vücut dokularına saldırır ve büyük hasarlar verebilir.
Glukokortikoidlerin kullanıldığı otoimmün hastalıklar şunlardır:
- Romatoid artrit
- Crohn
- Ülsereatif kolit
- Sedef hastalığı
- Egzema
- Multipl skleroz
- Lupus
Glukokortikoid ilaçlar, vücudun kendi dokularına saldıran immün sistem hücrelerini kontrol altına alabilir. Böylece çeşitli otoimmün hastalıklardan kaynaklanan iç hasarı azaltır ve önler.
Alerji ve Astım
Alerji ve astımda, bağışıklık sistemimiz normalde zararsız olan maddelere karşı fazla yanıt verir. Polen ve yer fıstığı gibi maddeler yoğun inflamasyon reaksiyonlarını tetikler.
Alerji ve astım esnasında şu belirtiler görülebilir:
|
Glukokortikoidler, iltihabi reaksiyonu bastırarak immün hücre aktivitesini durdurur. Bu sayede alerji ve astım belirtilerini azaltır ve önler.
Adrenal Bez Yetmezliği
Böbrek üstü bezi yetmezliğiniz varsa, vücudunuz yeterli düzeyde kortizol hormonu üretemez. Addison hastalığı veya adrenal bezlerin çıkarılması durumunda oluşan bir durum olabilir.
Adrenal bez yetmezliği rahatsızlığında, üretilemeyen kortizolü yerine koymak için glukokortikoid ilaçlar kullanılır.
Kalp Yetmezliği
Yedi günden az glukokortikoid kullanımı, vücudunun diüretik ilaçlara cevap verme yeteneğini arttırır. Diüretik yanıtı güçlenen vücudun, kalp yetmezliği tedavisine cevabı artar.
Bu tedavi metodu yaygın olarak kullanılmaz, ancak gerekli durumlarda kısa süreli uygulanabilir.
Kanser Tedavileri
Glukokortikoidler, kanser tedavisinde kullanılan tedavilerin yan etkilerini azaltmak için kullanılabilir. Kemoterapi yan etkilerini veya diğer tedavilerin yan etkilerini azaltmak için doktorunuz tarafından reçete edilebilir.
Bazı kanser türlerinde glukokortikoidler, kanser hücrelerini öldürmek için kullanılabilir. Bu kanserler şunlardır:
- Multipl miyelom
- Akut lenfoblastik lösemi (ALL)
- Kronik lenfoblastik lösemi (KLL)
- Hodgkin lenfoma
- Non-Hodgkin lenfoma
Cilt Hastalıkları
Çeşitli cilt hastalıkları glukokortikoid ilaçların yardımıyla tedavi edilebilir. Egzema ve psöriazis gibi hastalıklarda kullanılabilir.
Cilde uygulanana kremler ve merhemler ile ağız yoluyla alınacak glukokortikoid ilaçlar tedaviniz için verilebilir.
Cerrahi Sonrası
Glukokortikoidlerin en önemli kullanım alanlarından biri de, hassas dokulardaki iltihabı azaltmasıdır. Beyin cerrahileri öncesinde kullanılabilir.
Organ Nakli Sonrası
İnflamasyonu ve vücudun tepkisini bastıran bu ilaçların diğer bir kullanım alanı da organ naklidir. Bağışıklık sisteminin alınan organı reddetmesini önlemek için glukokortikoid ilaçlar kullanılmaktadır.
Glukokortikoid ilaçlar, bir tür steroiddir. Hastalığınıza yönelik olarak kullanılabilecek birçok çeşidi bulunmaktadır. Doktorunuz, hastalığınız için en uygun ilacı sizlere reçete edecektir.
En yaygın glukokortikoid ilaçlar şunlardır:
|
Glukokortikoidler, bazı hastalıklar için mucize ilaçlar olarak lanse edilebilir, ancak rahatsız edici yan etkileri vardır. Bazı yan etkileri oldukça zararlı olabilir. Steroid türevi olan bu ilaçların doktor kontrolü dışında kesinlikle kullanmamalısınız.
Glukokortikoidlerin bazı yan etkileri şunlardır:
- Kan şekeri düzeyini arttırır, geçici veya uzun süreli diyabeti tetikleyebilir.
- Kalsiyum metabolizmasını bozar, bu yüzden osteoporoza yol açabilir.
- Kolesterol ve trigliserit seviyelerini arttırabilir.
- Peptik ülser ve gastrite yol açabilir.
- İltihaplanma gerektiren yara iyileşmesini baskılayabilir.
- Bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyonlara karşı yatkınlık oluşturabilir.
- Uzun süreli kullanımı kas dokusunda kayba yol açabilir.
- Tansiyon yüksekliğine yol açabilir.
Glukokortikoid kullanımının en önemli yan etkilerinden biri de Cushing sendromuna yol açabilmesidir. Cushing senfromunun belirtileri şunlardır:
|
|
Bir haftadan daha uzun süre glukokortikoid ilaç kullandıysanız, ilaçları bir anda bırakmamalısınız. Doktorunuz ilaç dozunuzu yavaş yavaş azaltarak bırakmanızı sağlayacaktır.
Yavaş yavaş azaltarak bırakma yöntemi oldukça önemlidir. Yoğun glukokortikoid hakimiyetinden sonra bir anda ilaçların bırakılması vücudu hormonsuz bırakacak ve kendi hormonunu üretmesine fırsat vermeyecektir. Doktorunuzun önerilerini mutlaka dikkate alın.
Çeşitli hastalıklar için kısa süreli glukokortikoid kullanımı genellikle güvenlidir. Bu ilaçların uzun süreli kullanılması ciddi yan etkilere neden olabilir.
Ortaya çıkabilecek önemli sağlık problemleri şunlardır:
- Osteoporoz
- Hipertansiyon
- Diyabet
Glukokortikoid ilaçlar kullanırken herhangi bir değişiklik hissederseniz mutlaka doktorunuzla iletişime geçiniz.
Glukokortikoidler kullanmaya başlamadan önce doktorunuza aşağıda yer alan hastalıklardan herhangi birine sahip olup olmadığınızı söyleyiniz:
- Katarakt veya glokom
- Geçirilmiş kalp krizi veya kalp yetmezliği
- Hipertansiyon
- Tiroid hastalıkları
- Peptik ülser
- Diyabet
- Depresyon veya diğer psikiyatrik hastalıklar
- Çeşitli böbrek hastalıkları
- Adrenal bez hastalıkları
Hastalığınız için glukokortikoid ilaçlardan birini kullanıyorsanız ve hamileyseniz ya da hamile kalmak istiyorsanız mutlaka doktorunuzla konuşunuz.
Bu ilaçlar vücudumuzda bulunan steroid hormonuna benzediği için çok riskli değildir, ancak hafif riskler oluşturabilir.
Hamileyseniz ve ciddi bir hastalığınız var olduğu için glukokortikoid ilaçlar kullanıyorsanız, tedavinize devam etmek daha önemli olabilir. Hayati tehlike oluşturabilecek hastalığınızın tedavisi, glukokortikoidlerin bebeğinize zarar verme ihtimalinden daha ağır basabilir.
