Lateks Alerjisi Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi, Nasıl Geçer

Lateks alerjisi, kauçuk ağacından üretilen lateks adlı maddenin içerisinde yer alan proteinlere karşı gelişen alerjik reaksiyondur. Özellikle sağlık çalışanları latekse karşı alerji geliştirir.

Bu yazıda; lateks alerjisi nedir, lateks alerjisinin türleri ve nedenleri nelerdir, lateks alerjisi belirtileri nelerdir ve lateks alerjisi tedavisi nasıl yapılır sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.

İçindekiler: Lateks Alerjisi Nedir? Lateks Alerjisinin Türleri Nelerdir? Lateks Alerjisi Nedenleri Nelerdir? Lateks Alerjisi Riski Kimlerde Daha Fazladır? Lateks Alerjisi Belirtileri Nelerdir? Lateks Alerjisinin Teşhisi Nasıl Yapılır? Lateks Alerjisi Tedavisi Nasıl Yapılır? Lateks İçeren Ürünler Nelerdir? Kaçınılması Gereken Yiyecekler Nelerdir? Lateks Alerjisi Nasıl Önlenir?

Lateks, tropikal kauçuk ağacı da dahil olmak üzere bazı bitkiler tarafından üretilen sütlü bir özsudur.  Doğal bir madde olması nedeniyle pek çok alanda kullanılır.

Lateks alerjisi, kauçuk ağacından üretilen lateks maddesi içerisindeki bazı proteinlere karşı alerjik reaksiyon gelişmesidir.

Latekse karşı alerjiniz varsa, bu ürünle temas ettiğinizde vücudunuzda çeşitli tepkiler ortaya çıkar. Özellikle ciltte döküntüler ortaya çıkar.

Lateks alerjisiyle ilgili şunları bilmelisiniz:

Bağışıklık istemi lateks içerisindeki proteinlerle karşılaşınca tepki gösterir. Bu durumun bir sonucu olarak alerji belirtileri ortaya çıkar. Lateks alerjisi toplumun %1’inden daha azını etkileyen bir problemdir. Alerji belirtileri, hafiften şiddetliye doğru değişiklik gösterebilir. Bazı kişilerde latekse karşı gelişen alerji yaşamı tehdit edici seviyeye ulaşabilir.

İçerisinde lateks bulunan pek çok ürüne karşı alerji geliştirilebilir. Genellikle temizlik ürünlerinde bulunan lateks, deri ile temas edince kaşıntı ve kurdeşenlere neden olabilir.

Lateks alerjisine bağlı olarak ortaya çıkabilecek başlıca belirtiler şunlardır:

• Ciltte kaşıntı
• Deride döküntüler
• Boğazda şişme
• Nefes alma güçlüğü
• Anaflaksi

Özellikle lateks içeren eldivenleri kullandıktan sonra ellerinizde kaşıntı ve döküntüler oluşuyorsa, bu durum lateks alerjinizin olduğunu haber veriyor olabilir.

Latekse karşı alerjiniz olduğunuzu düşünüyorsanız doktora gitmeniz faydalı olacaktır. Yapılacak testler ile lateks alerjisi teşhisi konulabilir.

Lateks alerjisi ortaya çıkış özelliklerine göre türlere ayrılmaktadır. Lateks alerjisinin en yaygın türleri şunlardır:

 Lateks Aşırı Duyarlılığı 

Tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonu olarak da isimlendirilebilir. Tip 1 lateks aşırı duyarlılığında, lateks ile karşılaşan insanlarda arı sokmalarına benzer belirtiler ortaya çıkabilir.

Ortaya çıkacak belirtiler basit seviyelerden hayatı tehdit edebilecek seviyelere kadar değişkenlik gösterir.

Lateks aşırı duyarlılık reaksiyonu belirtileri şunlardır:

• Burun akıntısı
• Konjuktivit
• Deride tahriş
• Şiddetli kaşıntı
• Kramplar
• GİS problemleri

Belirtiler bazı kişilerde ileri düzeye ulaşabilir ve ciddi semptomlara yol açabilir. İleri seviyedeki semptomlar şunlar olabilir:

Taşikardi (kalp hızında artış) Titreme Göğüs ağrısı Nefes alma güçlüğü Tansiyon düşüklüğü

Latekse karşı ciddi alerjisi olan kişiler; kıyafetlere, ayakkabılara ve lateks içeren diğer tüm ürünlere karşı ciddi alerjik tepkiler verebilir.

Lateks alerjisinin bu tipine sahip kişiler çok hassastırlar. Balonları üflemekten kaynaklanan partiküllere maruz kaldığında dahi ciddi belirtiler meydana gelebilir.

 Alerjik Kontakt Dermatit 

Birçok insanda alerjik kontakt dermatit adı verilen bir rahatsızlık bulunur. Bu kişiler alerjik maddelerle temas ettiğinde ciltlerinde çeşitli belirtiler ortaya çıkar.

Latekse bağlı olarak alerjik kontakt dermatit gelişebilir. Bu tür alerjiler gecikmiş cilt reaksiyonlarıdır.

Alerjik kontakt dermatit tüm cildi etkileyebilir. Genellikle alerjenle temsa eden cilt bölümünde ortaya çıkar. Ortaya çıkan başlıca belirtiler şunlardır:

• Ciltte döküntüler
• Ciltte ısı artışı
• Ciltte kabarcıklar
• Lezyonlarda sızma

Latekse bağlı gelişen alerjik kontakt dermatite, kauçuğu işlemek için kullanılan maddeler ve kimyasallar neden olabilir.

 İrritan Kontant Dermatit 

Latekse bağlı gelişen en yaygın reaksiyon türüdür. Diğer alerjik reaksiyonlara göre daha hafif seyreder. Deride şu lezyonlara neden olur:

• Deride kuruma
• Kaşıntılı cilt
• Deride döküntüler
• Deride kızarıklık

Lezyonlar çoğu zaman hastanın el bölgesindedir. Eldiven, sık sık el yıkama ve el dezenfektanlarının kullanılması neticesinde daha ciddi dermatit tablosu gelişebilir.

Lateks alerjisinde, bağışıklık sistemi lateksi zararlı bir madde olarak görür. Lateks ile karşılaştığında onunla savaşmak için bazı antikorlar üretir.

Üretilen antikorlar nedeniyle histamin ve bazı kimyasalların kan dolaşımına salınmasına neden olur. Histamin ve kimyasallar nedeniyle alerji belirtileri ortaya çıkar.

Latekse ne kadar uzun süre maruz kalırsanız vücudunuz o kadar güçlü tepki verecektir. Ortaya çıkacak belirtilerin şiddeti de aynı oranda artacaktır.

Latekse karşı gelişen alerji iki şekilde ortaya çıkar. Bunlar:

Doğrudan temas	Lateks alerjisinin ortaya çıkmasının en yaygın yol lateksle direkt temastır. Lateksle direkt temas edebileceğiniz bazı ürünler şunlardır: Lateks eldivenler Balonlar Prezervatifler Bu tür ürünlerle cilt temasınız olduğununda, temas eden cilt bölgesinde kısa sürede alerji belirtileri ortaya çıkacaktır.
Soluma	Lateks içeren bazı ürünlerden havaya lateks partikülleri serbest bırakılabilir. Nefes alışverişiniz sayesinde alerji belirtileri gelişecektir. Ortaya çıkacak ilk belirti nefes darlığıdır. Kısa sürede nefes alma güçlüğü, ağızda ve boğazda şişme gibi belirtileri ortaya çıkabilir.

Lateks alerjisi toplumda %1’den daha az bir ihtimalle görülür. Lateks içeren ürünlerle sık sık temas eden insanlarda alerji gelişme ihtimali artar.

Sağlık çalışanları genellikle lateks eldivenler kullanırlar. Sık temas nedeniyle sağlık çalışanlarının %8 ila %17’sinde lateks alerjisi gelişmektedir.

Bazı insanlar genetik olarak latekse karşı alerjik olmaya daha yatkındır. Bazı insanlarda ise uzun süre latekse maruz kalma nedeniyle alerji gelişebilmektedir.

Lateks alerjisi geliştirme riski daha fazla olan kişiler şunlardır:

Sağlık çalışanları (doktor, hemşire vs.) Çocukluk döneminde çoklu cerrahi prosedürler geçiren çeşitler Kemik iliği hücrelerinde kusur bulunan kişiler Kauçuk uçlu idrar kateterine aralıklı veya sürekli ihtiyacı olan bireyler Omurga cerrahisi geçirmiş hastalar Egzeması olanlar Astım hastası olanlar Lateks ürünlerin üretimini veya dağıtımını yapanlar Kauçuk endüstrisinde çalışanlar Otomobil lastiği üretiminde çalışanlar Prezervatif kullanıcıları

Lateks alerjisinin sağlık çalışanlarında topluma göre daha sık görüldüğü bilinmektedir. Tüm sağlık çalışanlarının %8 ila %17’sinde latekse karşı alerji gelişir.

Sağlık çalışanlarının sürekli olarak eldiven ve dezenfektan kullanmaları nedeniyle bu gruptaki kişilerin daha sık latekse karşı alerji geliştirdiği düşünülmektedir.

Spina bifida olan insanlarda latekse karşı alerji geliştirme riski en yüksektir. Bu bozukluğu olan insanlar genellikle erken ve sık sağlık hizmeti ile lateks ürünlerine maruz kalırlar. Spina bifidalı insanlar her zaman lateks ürünlerden kaçınmalıdır.

Latekse karşı alerjiniz varsa, eldiven veya balon gibi lateks içeren ürünlere dokunduktan sonra semptomlarınız gelişebilir. Lateks eldivenleri çıkardıktan sonra havaya salınan parçacıklar da semptomlar oluşabilir.

Lateks alerjisinin semptomları hafif veya şiddetli olabilir. Gelişecek alerjik reaksiyon latekse ne kadar duyarlı olduğunuza ve lateks ne kadar maruz kaldığınıza göre değişir.

Latekse karşı gelişen alerjik reaksiyonlar sıklıkla temas noktasında kontakt dermatit olarak bilinen bir döküntü şeklinde oluşur.

Temas bölgesinde şu belirtiler meydana gelebilir:

Ellerde kaşıntı Döküntü bölgesinde ısı artışı Kurdeşenler Ciltte çatlamalar Ciltte kanama

Ortaya çıkan bu belirtiler genellikle geçicidir. Maruz kalma sonrasında belirtiler dakikalar içinde başlayabilir veya birkaç saat içerisinde gelişir.

Lateks partikülleri bazen havaya karışabilir. Aşırı duyarlı bir kişi bu ortamda bilmeden nefes alabilir ve daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir.

Belirtiler şunlar olabilir:

• Dudaklarda veya dilde şişme
• Dudaklarda veya dilde kızarıklık
• Burun akıntısı veya burun tıkanıklığı
• Nefes darlığı
• Karın ağrısı
• İshal veya kusma
• Taşikardi
• Baş dönmesi

Lateks alerjisine bağlı olarak bazı kişilerde nadiren anaflaksi gelişebilir. Anaflaksi, ciddi bir durumdur ve hasta yaşamını tehdit edebilir.

Anaflaksi belirtileri havadan alınan lateks parçalarına bağlı olarak gelişen belirtilere benzer ancak çok daha şiddetlidir. Kısa zamanda müdahale gerektirir.

Alerjilerin teşhisi çoğu zaman zordur. Gelişen alerji belirtileriniz sonrasında bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve tıbbi yardım almalısınız.

Lateks alerjisinin teşhisi şu aşamalarda gerçekleşir:

• Doktorunuz öncelikle şikayetlerinizi dinleyecektir.
• Alerjinize yönelik bazı sorular soracaktır.
• Tıbbi geçmişiniz ve aile öykünüz hakkında bazı sorular sorulacaktır.
• Latekse verdiğiniz tepki ve diğer alerji belirtileriniz irdelenektir.
• Doktorunuz alerji belirtilerinizi muayene edecektir.

Bu süreç sonrasında bir cilt testi yaptırmanız gerekebilir. Lateks içerisindeki proteine tepki verip vermediniz cilt testi ile anlaşılacaktır.

Ön kolunuzdaki veya sırtınızdaki cildin altına çok az miktarda lateks yerleştirilecektir. İşlem küçük bir iğne yardımıyla yapılacaktır.

Lateks alerjiniz varsa bu bölgelerdeki deride yumru büyüyecek ve kızaracaktır. Deri testi sayesinde lateks alerjisi teşhisi yapılabilmektedir.

Bazen teşhis için çeşitli kan ve hormon testleri yapılabilir. Merak ettiğiniz noktaları doktorunuza sorarak bilgi alabilirsiniz.

Latekse karşı alerjisi olan birini duyarsızlaştırmak için mevcut bir tedavi yöntemi yoktur. Lateks alerjiniz varsa ve lateksle temas ederseniz alerji gelişecektir.

Gelişen alerjileri kontrol altında tutmak için kullanılabilecek birçok farklı ilaç vardır, bunlar:

Antihistaminikler Steroidler Adrenalin

Lateks alerjisini tedavi etmenin en etkili yolu, lateks içeren tüm ürünlerden kaçınmaktır. Lateksden nasıl uzak durabileceğinizi öğrenmelisiniz.

Lateksin yerine kullanılan bazı polimerler yardımıyla alerji geliştirmekten korunabilirsiniz. Lateks yerine kullanılan bazı maddeler şunlardır:

• Nitril
• Butil
• Vinil
• Elestan
• Neopren

Bu tür sentetik ürünler lateks yerine kullanılmakta ve pek çok maddenin üretiminde kullanılmaktadır. Bazen hastaların hassasiyeti çok fazladır, lateks yerine kullanılan maddelere karşı da alerji gelişebilir.

Lateksden kaçınmak için elinizden geleni yapmanıza rağmen yine de temas edebilirsiniz. Ciddi seviyede alerji geliştiriyorsanız yanınızda epinefrin taşımanız yararlı olacaktır.

Daha düşük şiddette belirti geliştiriyorsanız, reaksiyonunuzu kontrol altında tutmak için kullanacağınız ilaçları doktorunuz reçete edecektir.

Yüzlerce ürünün içerisinde lateks bulunmaktadır. Ürün etiketlerini sürekli olarak kontrol etmelisiniz ve lateks içeren ürünlerden uzak durmalısınız.

Lateks içeren bazı ürünler şunlardır:

Eldiven Yara bandı Balon Kan basıncı manşetleri Prezervatifler Kateterler Ortodontik lastikler Diyafram Silgiler

Kasklar IV tüpler Elastik bel bantları Emzikler Lastik bantlar Kauçuk çimento Ayakkabılar Kilim ve banyo paspasları Ameliyat eldivenleri

Ayakkabı, bazı giysiler, bazı tıbbi cihazlar, oyuncalar, saat bantları, ventilatör hortumu gibi ürünlerin içerisinde de lateks bulunabilir.

Bir ürünü kullanmadan önce mutlaka etiketini kontrol etmelisiniz. Bu sayede içinde lateks olup olmadığını öğrenebilirsiniz.

Lateks alerjisi olan kişilerin %50’sinde başka alerjilerin var olduğu düşünülmektedir. Latekse alerjisi olan bazın insanlar lateks içerisindeki proteinlere benzer proteinler içeren gıdalar karşı da alerji geliştirebilir.

Bu durum çapraz reaksiyon olarak adlandırılır. Lateks alerjiniz varsa bazı sebze ve meyveleri yerken daha dikkatli olmalısınız.

Çapraz reaksiyonlar tüm insanlarda görülmez. Bazı insanlar çapraz reaksiyona neden olduğu bilinen tüm gıdalara karşı tepki verirken, bazı insanlar reaksiyon göstermez.

Çapraz reaksiyon ilişkisi yüksek olan gıdalar şunlardır:

Avokado Muz Kivi

Çapraz reaksiyon ilişkisi ılımlı olan gıdalar şunlardır:

• Elma
• Havuç
• Kereviz
• Papaya
• Kavun
• Domates
• Patates

Çapraz reaksiyon ilişkisi düşük olan gıdalar şunlardır:

• Kiraz
• İncir
• Üzüm
• Nektarlar
• Ananas
• Çilek
• Erik

Lateks alerjiniz varsa, aşağıdaki gıdalara karşı da dikkatli olmalısınız:

• Badem, kaju fıstığı, kestane, fındık, yer fıstığı, ceviz, fındık, baklagiller
• Buğday veya çavdar dahil tüm tahıllar
• Yengeç, istakoz ve karides gibi kabuklu deniz ürünleri

Lateks alerjisi olan kişiler yukarıda belirtiğimiz tüm gıdalara karşı tepki vermez. Yine de bu gıdalardan herhangi birini tüketecekseniz dikkatli olmalısınız.

Lateks, tüm dünyada sıkça kullanılan bir maddedir. Lateks maruziyetinden tamamen kaçınmak zor olabilir. Yine de teması azaltmak için çaba göstermelisiniz.

Lateks temasından uzak durmak için şunları yapabilirsiniz:

Lateks içermeyen eldivenler kullanmak (vinil eldivenler, pudrasız eldivenler, hipoalerjik eldivenler vs) Sağlık hizmeti sağlayıcılarına (doktor, diş hekimi vs) lateks alerjisi hakkında bilgi vermek Kullanacağınız tüm ürünlerin etiketlerini kontrol etmek Alerji detaylarını içeren tıbbi bir kimlik taşımak

Lateks alerjileri nadiren hayatı tehdit eder. Genellikle ciltte ortaya çıkan belirtilere neden olur. Semptomları önlemenin anahtarı lateks maruziyetini ortadan kaldırmaktır.

Doktorunuz latekse maruz kalmanız durumunda kullanabileceğiniz bazı ilaçlar reçete edecektir. Bu ürünler alerji kremi ve çeşitli tabletlerdir.