Transfüzyon reaksiyonu, kan transfüzyonu esnasında yanlış gruptan kan verilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bazı durumlarda hasta yaşamını tehdit edecek kadar ciddi olabilen önemli tıbbi bir durumdur.
Alıcının bağışıklık sistemi donörün kanına saldırır. Bu yazıda; transfüzyon reaksiyonu nedir, nelere sebep olur, belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Kan transfüzyonu, kan kaybında veya yeterli kan hücrelerinin olmaması durumunda uygulanan bir işlemdir. Kan nakli olarak da isimlendirilebilir.
Kan transfüzyonu şu durumlarda yapılabilir:
- Çeşitli hastalıklar
- Cerrahi müdahaleler esnasında
- Kanser ve kanser tedavilerinde
- Bazı enfeksiyonlarda
- Yanıklarda
- Kesici ve delici alet yaralanmalarında
- Kan kaybına yol açan çeşitli tıbbi durumlarda
Kan transfüzyonları en çok kırmızı kan hücreleri (eritrosit) için yapılır. Trombositler ve plazma gibi diğer kan bileşenleri için de yapılabilmektedir.
| Kan transfüzyonu öncesinde bir veya birkaç tüp kan vermeniz gerekiyor. Alınan kan örneğinden, kan grubu testi ve çapraz eşleştirme yapılacaktır. Çapraz eşleştirme, kanınızın aynı tipteki bir donör kanıyla uyumlu olup olmadığını anlamak için yapılan testtir. |
Bir dizi kan grubu vardır, kan grupları şunlardır:
- A Rh+
- A Rh-
- B Rh+
- B Rh-
- AB Rh+
- AB Rh-
- O Rh+
- O Rh-
Kan grubunuzu bilmeniz oldukça önemlidir. Her an kan ihtiyacına yol açabilecek bir sağlık problemi ile karşılaşmak mümkündür. Müdahalelerin hızlı olabilmesi için kan grubunuzu öğrenmelisiniz.
Eritrositler (kırmızı kan hücreleri), kendine has antijenlere ve proteinlere sahiptirler. Yanlış kan transfüzyonu yapılırsa, bağışıklık sisteminiz yanlış kan grubundaki kırmızı kan hücrelerinde bulunan proteinleri algılar ve bunları yok etmeye çalışır.
Transfüzyon reaksiyonu, kan transfüzyonu yapılırken yanlış gruptan kan verilmesi sonucunda ortaya çıkan tıbbi bir acildir. Yanlış kan nakline karşı gelişen reaksiyondur.
Bağışıklık sisteminiz, yanlış kan grubundaki eritrositlerde bulunan yabancı proteinleri algılar. Bunları vücudunuza düşman olarak gördüğü için yok etmeye çalışır.
Tanı, tetkik ve tedavilerde yaşanan ilerlemelerle birlikte transfüzyon reaksiyonu görülme oranı çok çok azalmıştır. Kan bankalarında, kanın güvenli ve doğru olarak nakledilmesi için kapsamlı test süreçleri izlenmektedir.
Transfüzyon reaksiyonlarının görülme sıklığı çok düşük olsa da, mortalite oranı (ölüm oranı) oldukça yüksektir. Bu reaksiyonlar sonucunda böbrek ve akciğer hasarı gelişir. Bazı durumlarda ölümcül sonuçlara yol açabilir.
Kan nakli yapılan alıcının antikorları, uyumlu olmayan donör kanına saldırabilir. Alıcının bağışıklık sistemi donörün kırmızı kan hücrelerine saldırır ve yok etmeye başlarsa buna hemolitik reaksiyon denir.
Kan transfüzyonu esnasında alerjik reaksiyon gelişebilir. Hastalarda kaşıntı ve döküntü oluşur. Bu reaksiyon tipi antihistaminik ilaçlar ile tedavi edilir.
|
Kan transfüzyonuna bağlı akut akciğer hasarı gelişebilir. Donör plazmasında akciğer hücrelerine zarar veren antikorların varlığında oluşur. Akciğerlerde sıvı birikmesine neden olur ve akciğerin görevlerinin aksamasına yol açar. Akut akciğer hasarına ait belirtiler 6 saat içinde ortaya çıkar.
Kan transfüzyonu sonrasında akut böbrek hasarı oluşabilir ve diyaliz ihtiyacı doğabilir. Antikorların böbreğe zarar vermesi sonucunda oluşur. |
Çok çok nadir durumlarda donör kanında bakteriler bulunabilir. Enfekte kanın alıcıya verilmesi ile enfeksiyon, şok veya ölüm gelişebilir.
Sık sık kan transfüzyonu yapılan kişilerde de transfüzyon reaksiyonu gelişebilir. Bu durum, transfüzyon bağlı aşırı dolaşım yüklenmesi olarak ifade edilir. Çok fazla kanın olması, kalbinizin daha çok çalışmasına ve akciğerlerde sıvı birikmesine yok açabilir.
Donör kanındaki aşırı demir bulunması nedeniyle, alıcı kanında aşırı demir yükü yaşanabilir. Fazla demirin olması kalbe ve karaciğere zarar verebilir.
Kan transfüzyonundan sonra gelişen transfüzyon reaksiyonlarının çoğu, kan verilirken veya hemen sonrasında meydana gelir. Kan transfüzyonu esnasında yakından izleneceksiniz. Hayati belirtileriniz kontrol edilecek ve reaksiyona girip girmediğiniz gözlenecektir.
Transfüzyon reaksiyonu belirtileri şunlardır:
|
Transfüzyon reaksiyonu genellikle saatler içinde gelişir. Bu belirtileriniz varsa hemşirenize veya doktorunuza haber veriniz.
Transfüzyon sonrası reaksiyon, bazen günler sonra oluşabilir. Kan nakli sonrasında kendinize ve vücudunuza çok dikkat edin. Yanlış giden şeyler varsa bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Kan transfüzyonu yapılırken transfüzyon reaksiyonu geliştiği görülürse derhal kan nakli durdurulmalıdır. Hastadan ve donör kanından bir miktar kan alınarak laboratuvara gönderilir.
Transfüzyon reaksiyonunun şiddeti değişiklik gösterebilir. Bazı hastalarda belirtiler kısıtlıyken bazı hastalarda çok şiddetli belirtiler ortaya çıkar.
Hastalarda ortaya çıkan ağrıyı ve ateşi azaltmak için asetaminofen tedavisi uygulanabilir. Hafif vakalarda uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Transfüzyon reaksiyonu sonrasında akut böbrek yetmezliği ve şok gelişebilir. Bu yüzden intravenöz sıvılar ve ilaçlar ile tedavi sağlanabilir.
Transfüzyon reaksiyonu her zaman ciddi sonuçlara yol açmaz. Bazı durumlarda hayatı tehdit edecek kadar ciddi olabilir.
Transfüzyon reaksiyonun en ciddi komplikasyonları şunlardır:
- Anemi
- Akut böbrek yetmezliği
- Akciğer hasarı ve akciğer ödemi
- Şok (yeterli kan akımı olmamasından dolayı)
- Ölüm
Kan bankaları, kanı test etmek ve taramak için her türlü özeni gösterir. Alıcı kişinin kan örneği, uyumluluk açısından donör kanı ile karşılaştırılır.
Kan transfüzyonu yapılmadan önce, kanın üzerindeki etiket ve sizin kimliğiniz kontrol edilecektir. Bu sayede kanın yanlış alıcıya verilmesi önlenecektir.
Gelişen teknoloji ve tıp bilgisi sayesinde transfüzyon reaksiyonu çok çok nadir görülen bir durum haline gelmiştir. Çoğunlukla güvenlidir ve gerekli durumlarda kan transfüzyonu hayat kurtarıcı olabilir.
