İdrarda keton (ketonüri), enerji kaynağı olarak kullanılan yağların ve proteinlerin parçalanmasıyla ortaya çıkan ketonun idrar ile uzaklaştırılması sonucunda ortaya çıkan tıbbi durumdur.
Bu yazıda; idrarda keton nedir, ketonüri nedenleri ve belirtileri nelerdir, idrar ketonu nasıl teşhis edilir, idrar ketonu referans değerleri nelerdir ve tedavisi nasıl yapılır sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
İnsan vücudu ana enerji kaynağı olarak çoğu zaman glikozu kullanır. Hücreler, enerji üretmek için ihtiyaç duydukları glikozu alamadıklarında yağ ve proteinleri parçalamaya başlar.
Yağ ve proteinlerin parçalanması sonucunda ortaya çıkan son ürünlerden biri ketondur. Keton, asidik özelliğe sahip bir maddedir.
Kanda bulunan fazla keton idrar ile atılmaya çalışılır. İdrarda normal şartlarda bulunmayan keton, çeşitli hastalıklar neticesinde idrarda bulunabilir ve bu durum ketonüri olarak adlandırılır.
Ketonüriyi ifade etmek için hastalar tarafından şu tabirler kullanılabilir:
- İdrarda keton
- İdrar tahlili keton pozitif
- İdrar testinde ketonun pozitif olması
- Ketonlu idrar
- İdrarda eser miktarda keton
|
Doktorlar çeşitli semptomlara sahip hastalar için idrar testi yaptırılmasını isteyebilir. Bu hastaların bazılarında idrar tahlili keton pozitif olarak sonuç verebilir.
Ketonüri, özellikle tip 1 diyabete sahip kişilerde yaygın olarak görülür. Gebelikte, emziren kadınlarda veya çocuklarda idrarda keton pozitifliği ile karşılaşılabilir. |
İnsan vücudunda az miktarda keton olması normaldir. Yüksek keton seviyeleri tedavi edilmezse ciddi hastalıklara veya ölüme yol açabilir.
Diyabet nedeniyle kandaki keton seviyeleri çok fazla yükselirse kan asidik hale gelebilir. Bu durum diyabetik ketoasidoz olarak adlandırılır ve hasta sağlığını tehdit eder.
İdrar testinde keton pozitifliği gören hastalar “idrarda keton neden pozitif olur” veya “ketonüri sebepleri nelerdir” şeklinde sorular sorabiliyor.
İdrar tahlilinde keton bulunmasına yol açan en önemli neden diyabet hastalığıdır. Şeker hastalığına bağlı olarak idrar testinde keton varlığı tespit edilebilir.
İdrarda keton bulunmasına yol açan nedenler şunlardır:
Diyabet (Şeker Hastalığı)
Diyabet hastalığına sahip bireylerin vücutlarında yeterli insülin olmayabilir veya var olan insülin uygun şekilde kullanılmayabilir.
İnsülin hormonundaki bu bozukluklar nedeniyle şeker (glikoz) hücrelere verimli bir şekilde taşınamaz ve enerji kaynağı olarak kullanılamaz.
|
Glikoz yerine yağlar ve proteinler enerji kaynağı olarak kullanılır ve bu atık ürün olarak keton ortaya çıkar. Kanda çok fazla keton birikmesi ketoasidoz olarak bilinir.
İdrarda keton olması çoğu zaman ketoasidoz ile birlikte meydana gelir. Vücut kanda bulunan fazla ketonu idrar ile vücuttan uzaklaştırmaya çalışır. |
Diyabet hastalarında ketonüri varsa, muhtemelen kan şekeri seviyelerinde yükseklik vardır. Şeker hastalarında idrarda keton bulunmasının diğer bazı nedenleri şunlardır:
- Kontrolsüz kan şekeri seviyeleri
- İnsülin kullanımını aksatmak
- Öğün atlamak
- Yeterince beslenmemek
- Diyete dikkat etmemek
- Çeşitli enfeksiyon hastalıkları geçirmek
- Cerrahi müdahaleler
- Ağır yaralanmalara maruz kalmak
İdrar testinde keton pozitifliği altta yatan diyabet hastalığını işaret ediyor olabilir. Bu hastaların kan şekeri düzeyleri kontrol edilmelidir.
Diyabetik Ketoasidoz
Kontrol altında alınmayan kan şekeri düzeyleri diyabetik ketoasidoz adı verilen tıbbi bir durum ile sonuçlanabilir. Diyabetik ketoasidozda kan şekeri düzeyleri çok yükselmiştir.
Diyabetik ketoasidozda kandaki keton düzeyi çok yükselmiştir. Bu nedenle çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Diyabetik ketoasidozun belirtileri şunlardır:
- Aşırı susuzluk hissi
- Nefeste aseton kokusu
- Kurumuş ve parlaklaşmış cilt
- Zihin bulanıklığı
- Konsantrasyon zorluğu
- Nefes alma güçlüğü
- Mide bulantısı ve kusma
- Karın ağrısı
- Bilinç bulanıklığı
- Koma
Diyabetik ketoasidoz durumundaki hastaların idrarında keton pozitifliği ile karşılaşılır. Bu durum ketoasidoz durumunun derinleştiğini gösteren önemli bir veridir.
Diyabetik ketoasidoz hastaları kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve tıbbi yardım almalıdırlar. Derinleşen ketoasidoz insan yaşamını tehdit edebilir.
Ketojenik Diyet
Son yıllarda birçok farklı diyet türü popüler hale gelmiştir. Bu diyet türlerinden biri de ketojenik diyettir. Ketojenik diyette karbonhidrat alımı sınırlandırılır.
Daha az karbonhidrat ile beslenen hastaların vücutları enerji kaynağı olarak yağları ve proteinleri kullanılır. Bu nedenle kandaki keton düzeyleri yükselir.
Oruç tutanlarda veya ketojenik diyet yapanlarda idrarda keton ile karşılaşmak normal bir durumdur. Ketojenik diyet normal bir şekilde yapılırsa sağlık açısından risk oluşturmaz.
Ateşli Hastalıklar
Ani ateşlenmelere neden olan hastalıklarda vücuttaki enerji mekanizmasında ani değişiklikler olabilir ve daha fazla keton oluşur.
Oluşan fazla keton idrar ile vücuttan uzaklaştırılmaya çalışılır. Bu nedenle ketonüri tablosu ortaya çıkar.
Şu nedenler kandaki keton düzeyinin artmasına yol açabilir:
- Ani ateş yüksekliği
- Kanser tedavisi görmek
- Sepsis
- Zehirlenme
- İleri derecede yanığı olan hastalar
- Organ nakli sonrası
Diğer Nedenler
İdrar tahlilinde keton pozitifliğine yol açabilecek birçok farklı neden vardır. Ketonüri oluşumuna yol açabilecek diğer nedenler şunlardır:
- Aşırı alkol alımı
- Çok fazla kusmak
- Uzun süreli ishal
- Gebelik/hamilelik
- Uzun süreli açlık
- Yeme bozuklukları
- Oruç tutmak
- Hipertiroidi
- Çeşitli hastalıklar
- Enfeksiyon hastalıkları
- Kalp krizi geçirmek
- Fiziksel travmalar
- Uzun süreli egzersizler
- Kortikosteroidler
- Diüretik ilaçlar
İdrar testinde keton düzeylerinin yüksek olmasına yol açabilecek birçok farklı sağlık koşulu vardır. Doktorunuz altta yatan nedeni belirlemek için çeşitli tanı araçlarını kullanacaktır.
Ketonüri, kandaki keton düzeyinin yüksek olduğuna ve bu duruma yol açan önemli bir nedenin olabileceğine dair bir işaret olabilir.
Kandaki keton seviyeniz ne kadar yüksekse yaşayacağınız semptomlar o kadar şiddetli ve tehlikelidir. Kandaki ve idrardaki ketonun yüksek oluşuna bağlı olarak şu belirti ve semptomları yaşıyor olabilirsiniz:
|
Doktorunuz ketonürinin nedenini ararken şu sonuçlara ulaşabilir:
- Kan şekeri seviyelerinde yükseklik
- Dehidratasyon
- Elektrolit dengesizliği
Yüksek keton seviyelerine ve idrarda keton atılımına neden olabilecek sepsis, pnömoni ve idrar yolu enfeksiyonlarına ait belirtiler de tespit edilebilir.
Diyabet hastasıysanız veya kandaki keton düzeylerinin artmasına yol açabilecek farklı risk faktörlerinden birine sahipseniz, doktorunuz idrar testi yaptırmanızı isteyebilir.
Şu belirtilere sahip kişiler ketonüri açısından test edilmelidir:
- Uzun süreli mide bulantısı
- Fazla sayıda kusma
- Zihin bulanıklığı ve odaklanamama
- Nefes darlığı
- Nefeste çürük meyve kokusu
- Aşırı uyku hali
Özellikte tip 1 diyabet hastaları ketoasidoz açısında daha fazla risk altındadır. İdrarda keton testi bu kişilerin izlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Vücuttaki fazla ketonun tespit edilebilmesi için birkaç farklı yol vardır. Bunlar:
|
Diyabetiniz yoksa aşağıdaki durumlardan herhangi birine sahip olmanız da kandaki keton düzeylerinin artışı ile sonuçlanabilir:
- Kronik kusma
- Kronik ishal
- Herhangi bir sindirim bozukluğu
- Yorucu egzersizler yapmak
- Düşük karbonhidratlı diyetler
- Yeme bozuklukları
- Hamile olmak
Yapılan testler sonucunda idrar testinde keton değerleri pozitif sonuç verebilir. Bu durumda doktorunuz ketoasidozun nedenini aramak için farklı testler yaptırmanızı isteyebilir. Bunlar:
- Kan elektrolit düzeyleri
- Tam kan sayımı
- Röntgen
- Bilgisayarlı tomografi
- EKG
- Kan kültürü
- Kan şekeri testi
Doktorlar çeşitli semptomları olan hastalardan idrar tahlili yaptırmalarını isteyebilir. İdrar tahlilinin parametrelerinden biri de idrar keton düzeyidir.
İdrarda keton ölçümü sonucunda keton sonuçları şunlar olabilir:
- İdrar | Keton: Negatif
- İdrar | Keton: Pozitif
- İdrar | Keton: Eser miktarda
| İdrarda Keton Negatif | İdrar testinde ketonun normal değer/sonucu negatif olmalıdır. İdrarda keton düzeyinin negatif olması doğal olan sonuçtur. |
| İdrarda Keton Pozitif |
Yazımızın üst bölümlerinden belirttiğimiz çeşitli hastalıklar ve sağlı koşullarından birine sahipseniz, yapılan idrar testinde keton sonucu pozitif olarak gelebilir.
İdrarda keton düzeyinin pozitif olması beklenmez. Sonucun pozitif olması altta yatan bir sağlık koşulunu akla getirecektir. Altta yatan neden büyük ihtimalle kan şekeri yüksekliği ve ketoasidoz durumudur. Doktorunuz çeşitli tanı testleri ile altta yatan nedeni belirlemeye çalışacaktır. |
| İdrarda Keton Eser Miktarda |
Yapılan idrar testi sonucunda keton düzeyinin çok düşük olduğunu anlatmak için “eser miktarda” ibaresi kullanılır.
Bu durum, idrar testinde keton ile karşılaşıldığını ancak keton düzeyinin çok düşük olduğunu ifade etmektedir. |
İdrar testinde ketonun pozitif olması her zaman ciddi bir problemin varlığı anlamına gelmez. Bu durum egzersizlerden veya yaptığınız diyetten de kaynaklanıyor olabilir.
Ketonüri, açlık veya diyetinizdeki değişikliklerden kaynaklanıyorsa muhtemelen kendi kendine çözülecektir. Bu durumda ek bir tedaviye ihtiyacınız olmayacaktır.
İdrar ketonunun pozitif olması ile birlikte şu belirtilerin olması ketoasidoz açısından yol göstericidir:
- Nefes darlığı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Susuzluk hissi
- Nefeste çürük meyve kokusu
- Vücutta ısı artışı
- Zihin bulanıklığı
- Karın ağrısı
- Uyuklama
- Bilinç kaybı
İdrarda keton düzeyinin pozitif sonuç vermesi ile birlikte bu belirtilere sahip olmanız altta yatan tıbbi bir problemi gösteriyor olabilir.
Doktorunuz öncelikle kan şekeri düzeyini öğrenmek isteyecektir. Diyabete bağlı olarak kan şekeri düzeyleri çok yükselmiş olabilir. Bu durumda hızlıca şu tedavilerden biri uygulanacaktır:
|
İdrarda keton pozitifliği farklı sağlık koşullarından kaynaklanıyorsa farklı tedavi seçeneklerine ihtiyacınız olabilir:
- Antibiyotikler
- Antiviraller
- Kalp ilaçları
- Besleyici ürünler
Doktorunuz kandaki ve idrardaki keton düzeyinin artmasına yol açan nedeni tespit edecek ve nedene yönelik tedavi adımlarını uygulayacaktır.
Tedavi adımları atılırken bazı önlemler alınmalıdır:
- Hastaya şeker verilmeli ve beslenilmelidir.
- Hastanın uzun süre aç kalması önlenmelidir.
- Hastanın yoğun egzersizler yapması önlenmelidir.
Kandaki keton düzeyini arttıran nedenin tedavisi yapıldıktan sonraki birkaç gün içerisinde idrarda keton değerleri negatif sonuç verecektir. Bu aşamada doktorunuzun önerilerine ve tedavi yaklaşımına uygun davranmalısınız.
