Atelektazi, çeşitli sağlık koşulları nedeniyle akciğerlerin bir bölümünün çökmesi (sönmesi) ve fonksiyon göremez hale gelmesidir. Akciğer çökmesi veya çökmüş akciğer olarak da bilinir.
Bu yazıda; atelektazi nedir, atelektazinin nedenleri ve belirtileri nelerdir, atelektazi tedavisi nasıl yapılır, komplikasyonları nelerdir sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Akciğerler, göğüs kafesinin içinde bulunan ve vücuda oksijen dağıtımı yapan bir çift organdır. Hava yollarının başlıca özellikleri şunlardır:
- Hava, solunum yolları aracılığıyla akciğer içerisine kadar iletilir.
- Hava; boğazınızdan, trakeadan ve bronşlardan geçerek akciğer içerisine gelir.
- Gelen hava en küçük akciğer birimi olan alveollere iletilir.
- Alveoller, gelen havadaki oksijenle vücuttan atılan karbondioksiti değiştirir.
- Alveollerin çalışabilmesi için içerisinin hava ile doldurulması gerekir.
Çeşitli nedenler sonrasında akciğerlerin bir bölümü çökebilir ve fonksiyon göremez hale gelebilir. Bu durum atelektazi olarak isimlendirilir.
Atelektazi, tüm akciğerin veya akciğerin bir bölümünün (lob, lobül vs.) tamamen veya kısmi olarak sönmesi ve işlevsiz hale gelmesidir. Akciğer çökmesi veya çökmüş akciğer olarak adlandırılabilir.
Atelektazinin başlıca özellikleri şunlardır:
|
Atelektazi, ameliyattan sonra en sık görülen solunum yolu komplikasyonlarından biridir. Kistik fibrozis, akciğer tümörleri, göğüs yaralanmaları ve diğer akciğer hastalıklarının olası bir komplikasyonudur.
Altta yatan akciğer hastalığına bağlı olarak atelektazinin ortaya çıkması şiddetli semptomlara yol açabilir. Tedavisi altta yatan neden bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Atelektazi oluşumuna yol açabilecek birçok neden vardır. Derin nefes almayı veya öksürmeyi zorlaştıran herhangi bir neden akciğerlerde çökmeye yol açabilir.
Atelektazi nedenleri genel olarak iki başlık altında incelenir, bunlar:
- Obstrüktif (tıkanıklık oluşturan) nedenler
- Obstrüktif olmayan (tıkayıcı olmayan) nedenler
Obstrüktif (Tıkayıcı) Atelektazi
Obstrüktif atelektazinin oluşumu için solunum yollarının birinde veya birkaçında tıkanıklık oluşturan bir neden olmalıdır. Tıkanıklık nedeniyle alveollere hava ulaşamaz ve akciğerin bir bölümü çöker.
Obstrüktif atelektazinin oluşmasına yol açan nedenler ve özellikleri şunlardır:
| Mukus tıkacı |
Mukus tıkacı, solunum yollarınızda mukus (sümük, balgam) birikmesidir. Genellikle ameliyattan sonra ortaya çıkar.
Mukus tıkacının bazı özellikleri şunlardır:
|
| Yabancı cisim aspirasyonu |
Hava yoluna kaçan gıdalar veya cisimler nedeniyle akciğerlerin bir bölümü tıkanabilir. Hava ulaştırılamayan akciğer bölümlerinde çökme meydana gelebilir.
Yabancı cisim aspirasyonu genellikle çocuklarda görülür. Çocuklar, oyuncaklarını veya diğer cisimleri aspire edebilirler. |
| Hava yolunun tıkayıcı tümörleri | Akciğerlerde veya göğüs kafesi içerisindeki diğer dokulardan kaynaklanan tümörler hava yollarını tıkayabilirler. Anormal büyüyen kanser dokuları nedeniyle atelektazi oluşabilir. |
Obstrüktif nedenlerin ortadan kaldırılması ile atelektazinin gerilemesi ve iyileşmesi sağlanabilir. Tıkayıcı nedenin tespiti ve bu nedenin ortadan kaldırılması oldukça önemlidir.
Obstrüktif Olmayan Atelektazi
Obstrüktif olmayan nedenler akciğerlerde bir tıkanıklık oluşturmadan atelektazinin oluşmasına yol açan nedenlerdir.
Obstrüktif olmayan atelektazinin oluşmasına yol açan nedenler ve özellikleri şunlardır:
| Ameliyatlar |
Herhangi bir cerrahi prosedür esnasında veya sonrasında akciğer sönmesi ortaya çıkabilir. Ameliyat esnasında veya sonrasında atelektazinin oluşmasının nedenleri şunlardır:
Bu ilaçlar öksürme ihtimalinizi azaltırlar ve nefes alış verişini daha yüzeysel hale getirirler. Derin nefes almamak veya öksürememek alveollerinizin bir kısmının çökmesine neden olabilir. |
| Plevral efüzyon |
Akciğeleri dışarıdan sarar zarlar arasında sıvı birikmesi plevral efüzyon olarak adlandırılır. Plevral zarlar arasındaki negatif basınç akciğerlerin genişlemesine yardımcı olur.
Çeşitli sağlık koşulları nedeniyle plevral zarlar arasında sıvı birikir ve bu durum akciğerlerin genişlemesini önler. Daha az genişleyen akciğerlerin bir bölümü çökebilir. |
| Pnömotoraks |
Pnömotoraks özellik itibariyle plevral efüzyona benzer. Temel fark; akciğer zarları arasında sıvı değil de hava birikmesidir.
Pnömotoraks, akciğer dokusunu sıkıştırarak içeri doğru çekilmesine ve alveollerin bir bölümünün çökmesine neden olur. |
| Pulmoner fibrozis |
Pulmoner fibrozis, akciğer dokusunun skarlaşmasıdır. Genellikle tüberküloz gibi uzun süreli akciğer enfeksiyonlarından kaynaklanır.
Pulmoner fibrozis nedenleri şunlar olabilir:
Akciğeri tahriş edebilecek maddelerin uzun süre solunması akciğerlerde skar dokusu oluşmasına neden olabilir. Bu durum kalıcıdır ve etkilenen akciğer bölümünün şişmesi zorlaşır. |
| Sürfaktan eksikliği |
Alveollerin iç yüzeyi sürfaktan adı verilen bir maddeyi içerir. Sürfaktan adlı bu madde, alveollerin çökmesini engeller.
Sürfaktanın az sentezlenmesi atelektazi oluşumu ile sonuçlanabilir. Özellikle erken doğan bebeklerde ortaya çıkan bir problemdir. |
| Göğüs tümörleri | Göğüs içerisinde büyüyen herhangi bir kitle veya tümör akciğerlerinize dışarıdan baskı yaparak sönmelerine neden olabilir. |
| Göğüs yaralanması | Göğüs üzerine düşme veya dışarıdan gelen bir travma nedeniyle akciğerleriniz sıkışabilir ve ağrı nedeniyle derin nefes almaktan kaçınabilirsiniz. |
| Pnömoni (zatürre) | Başta zatürre olmak üzere akciğerlerde oluşan enfeksiyonlar alveollere hasar verebilir. Zarar gören alveol sayısına bağlı olarak kısa bir zaman içerisinde atelektazinin oluştuğu görülebilir. |
Atelektazinin oluşmasına yol açan neden büyük olasılıkla obstrüktif olmayan koşullardan biridir. Obstrüktif olmayan nedenler genellikle tedavi edilebilir özelliktedir.
Atelektazinin oluşma ihtimalini arttıran birçok risk faktörü vardır. Bu risk faktörlerinden bazıları şunlardır:
- Yaşlanma
- Yutmayı zorlaştıran herhangi bir durum
- Yatağa bağlı kalmaya neden olan durumlar
- Astım, KOAH veya bronşektazi gibi hastalıklar
- Kistik fibrozis hastalığı
- Geçirilen karın veya göğüs cerrahileri
- Genel anestezi almak
- Kas distrofileri
- Omurilik yaralanmaları
- Zayıf solunuma yol açan nöromüsküler hastalıklar
- Yüzeysel solunuma yol açan ilaçlar
- Kaburga kırıkları
- Öksürmeyi engelleyen tıbbi koşullar
- Göğüs yaralanmaları
- Sigara kullanımı
- Kimyasal madde solunması
Derin nefes almayı ve öksürmeyi engelleyen sağlık koşulları atelektazinin oluşumu için risk oluştururlar.
Atelektazinin oluşumunu engellemenin en iyi yöntemi, risk faktörlerini ortadan kaldırmaktır veya bu faktörlere daha iyi uyum sağlamaktır.
Atelektazi grafileri, röntgen örnekleri – Saglik.li
Atelektazi, çeşitli nedenler sonrasında alveollerin bir bölümünün kapanması ve sönmesi sonucunda oluşur. Akciğeri etkileyen bu durum çeşitli belirtilere yol açabilir.
Atelektazinin belirtileri, akciğerlerin ne kadar etkilendiğine ve atelektazinin ne kadar hızlı bir şekilde geliştiğine bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir.
Akciğerlerin çok küçük bir alanını etkileyen veya çok yavaş gelişen atelektaziler herhangi bir semptoma yol açmayabilir.
Çok fazla alveolün etkilendiği ve hızlı bir şekilde gelişen atelektaziler genellikle şiddetli belirtiler ile kendini gösterir. Akciğerler kana yeterince oksijen taşıyamayabilir ve düşük kan oksijen seviyeleri oluşabilir.
Ateletaziye bağlı olarak şu belirtiler ortaya çıkabilir:
|
Atelektaziye yol açan nedene bağlı olarak farklı belirtiler ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan belirtiler pek çok akciğer hastalığında görülebilen türdendir.
Atelektazi derinleştikte ve kandaki oksijen seviyeleri azaldıkça semptomlar daha da derinleşebilir. Yakın zamanda tıbbi yardım almak önemlidir.
Nefes alma güçlüğü çekiyorsanız kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurarak tıbbi yardım almalısınız. Solunum güçlüğü pek çok akciğer probleminin ilk ve en önemli belirtisidir.
Doktorunuz semptomlarınızı soracak ve sonrasında sizlere bazı sorular soracaktır. Ön muayeneniz yapıldıktan sonra bazı teşhis testlerinin yapılması gerekebilir.
Atelektazi teşhisini koymak, tipini ve şidddetini belirlemek için bazı testlerin yapılması istenecektir. Bu testler şunları içerebilir:
- Kan oksimetresi
- Kan gazı testi
- Göğüs röntgeni
- Göğüs tomografisi
- Bronkoskopi
İlk olarak parmağınızın ucuna küçük bir cihaz takılacak ve ortalama kan oksijen seviyeniz kısa sürede belirlenecektir.
Kandaki oksijen, karbodioksit ve diğer bazı önemli bileşenlerin kısa sürede test edilmesi için kan gazı testi alınabilir ve kısa sürede test edilebilir.
Göğüs röntgeni atelektazik alanların belirlenmesi için genellikle yeterli değildir. Bunun yerine göğüs tomografisi çekilebilir. Göğüs tomografisi pek çok akciğer probebleminin teşhisi için önemli bir metotdur.
İleri teşhis yöntemi olarak bronkoskopi uygulaması gerekebilir. Akciğerlerin içerisine kamera içeren bir skopi cihazı ilerletilir ve altta yatan neden teşhis edilmeye çalışılır.
Atelektazi CT, tomografi örnekleri – Saglik.li
Nefes almakta zorlanıyorsanız ve solunumunuz zaman içerisinde daha fazla bozuluyorsa, yakın zamanda tıbbi yardım almalısınız.
Atelektazi vakalarının bir bölümü tedaviye gerek duymadan iyileşir. Doktorunuz bu süre zarfında sizleri dikkatlice izleyecek ve akciğer fonksiyonlarınızı takip edecektir.
Daha ciddi vakalar için tedavi gerekebilir. Atelektazi tedavisi altta yatan nedene ve semptomlarınızın şiddetine göre değişiklik gösterebilir.
Atelektazi tedavisi için şu metotlar kullanılmaktadır:
Göğüs Fizyoterapisi
Sönmüş akciğer dokusunu yeniden genişletmek için özellikle ameliyattan sonra derin nefes teknikleri uygulanabilir. Bu teknikler şu metotları içerebilir:
- Teşvik spirometresi adı verilen cihaz ile derin nefes egzersizleri uygulaması
- Derin öksürükler ile akciğer hacminin arttırmak
- Başınızı göğsünüzden daha düşük seviyede olacak şekilde konumlandırmak
- Akciğerde biriken mukusu gevşetmek için çökmüş göğüs bölgesine vurmak
Göğüs fizyoterapisi metotları genellikle obstrüktif veya cerrahi nedenler sonrasında ortaya çıkan atelektaziler için kullanılır.
Drenaj
Akciğer atelektazisi pnömotoraks veya plevral efüzyondan kaynaklanıyorsa, doktorunuz göğüs zarları arasındaki havayı veya sıvıyı boşaltmak isteyecektir.
Plevral efüzyona bağlı olarak gelişen sıvıyı boşaltmak için sırtınızdan veya kaburgalarınızın arasından bir iğne sokulabilir ve biriken sıvı boşaltılabilir.
Pnömotoraksa yol açan havayı çıkarmak için göğüs tüpü adı verilen plastik bir cihaz takılabilir. Göğüs tüpünün birkaç gün boyunca kullanılması gerekebilir.
Bronkoskopi
Akciğer atelektazisinin teşhisinde ve tedavisinde bronkoskopi kullanılabilir. Doktorunuz şu amaçlarda bronkoskopiyi kullanabilir:
- Yabancı cismi çıkarmak
- Mukus tıkacını temizlemek
- Tıkayıcı doku örneğini çıkarmak
Bronkoskopi hem teşhis hem de tedavi amacıyla gerekli hallerde kullanılabilir.
Solunum Cihazı (CPAP)
Kanda düşük oksijen seviyeleri varsa ve nefes alma güçlüğü nedeniyle yeterince oksijen alınamıyorsa, hasta bir süreliğine solunum cihazına bağlanabilir.
CPAP (sürekli pozitif havayolu basıncı), ciddi atelektazi vakalarının tedavisinde kullanılan bir solunum cihazıdır. Hipoksemisi olan kişilerde kullanılabilir.
Cerrahi Tedavi
Atelektaziye yol açan neden bir tümör veya kist ise, tümörün ameliyatla çıkarılması ile tedavi sağlanabilir.
Çok nadir bazı durumlarda atelektazik akciğer alanı tamamen sönebilir ve yeniden işlev kazanamaz. Akciğerin bu bölümü büyük ise cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
Atelektaziye yol açan neden tedavi edildikten sonra çoğu insan hızlı bir şekilde iyileşir. Atelektazi genellikle kalıcı etkilere yol açmaz.
Altta yatan kronik akciğer problemlerinden sonra atelektazi oluşursa, bu durum mevcut sağlık koşulunun daha dazla ciddileşmesine yol açabilir.
Atelektazinin tedavi edilmemesi nedeniyle bazı komplikasyonlar oluşabilir, bunlar:
|
Akciğer atelektazisi genellikle ameliyatlar sonrasında ortaya çıkmaktadır. Cerrahi bir prosedürden sonra atelektazinin ortaya çıkmasını önlemek için yapabileceğiniz bazı yaşam tarzı değişiklikleri vardır.
Atelektaziyi önlemek için şunları yapabilirsiniz:
- Sigarayı bırakın.
- Sigara dumanı bulunan ortamlardan uzak durun.
- Teşvik sipirometresini gerekli şekilde kullanın.
- Derin nefes egzersizleri yapın.
- Akciğerlerinizi temizlemek için öksürmeye çalışın.
- Hareket edin ve konumunuzu değiştirin.
Atelektazi gerekli önlemler alındığında önlenebilir. Doktorunuzun önerilerini dikkate almalısınız ve bu önerilere uymak için gerekli önerileri göstermelisiniz.
