Cheyne-Stokes solunumu, kalp yetmezliği ve inme gibi bazı hastalıklarla birlikte görülen anormal bir solunum şeklidir. Apne, hiperapne ve hipoapne periyotları vardır ve bu periyot döngüler halinde tekrarlar.
Bu yazıda; Cheyne-Stokes solunumu nedir, Cheyne-Stokes solunumu nasıl oluşur ve nedenleri nelerdir, Cheyne-Stokes solunumunun teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır sorularının kapsamlı yanıtını bulabilirsiniz.
| İçindekiler: |
Cheyne-Stokes solunumu, anormal bir solunum şeklidir. Periyodik solunum veya agonal solunum olarak da bilinir. Apne, hiperapne ve hipoapne periyotları şeklinde seyreden bir solunum biçimidir.
Cheyne-Stokes veya Hunter-Cheyne-Stokes solunumu ilk olarak 1800’lerde 2 hekim tarafından tanımlanmıştır: Dr. John Cheyne ve Dr. William Stokes adlı iki doktor tarafından.
Önce gittikçe sıklaşan ve derinleşen bir solunum görülür. Sık ve derin solunum zamanla yavaşlar. Daha sonra yavaşlayan ve yüzeyselleşen bir solunum biçimi ile devam eder.
Sık ve derin solunum ile başlayan, yüzeysel ve yavaş solunum ile devam eden anormal bir solunum paternidir. Bu solunum paterni döngülerle tekrarlanır. Bu yüzden pediyodik solunum adıyla da bilinir.
Cheyne-Stokes solunumunun özellikleri şunlardır:
|
Bu solunum rahatsızlığının oluşumu için altta yatan birçok neden bulunmaktadır. Bazı santral sinir sistemi hastalıkları, ilaç zehirlenmeleri, ilerlemiş pnömoni vakaları, bazı kalp ve böbrek hastalıklarında ortaya çıkmaktadır.
Cheyne-Stokes solunumu hem uyku esnasında hem de uyanıklıkta ortaya çıkabilir. Genellikle uyku esnasında ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.
Cheyne-Stokes solunumunun gelişmesine yol açan fizyolojik süreç tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Kalp-damar, akciğer ve sinir sistemini içeren bir dizi olayın sonucunda oluştuğu sanılıyor.
Pediyodik solunumun aşağıdaki nedenlere bağlı olarak oluştuğu düşünülmektedir:
- Solunum sitemi kontrolünü sağlayan sitemde dengesiz geri bildirimin oluşması. Kandaki oksijen veya karbondioksit seviyelerinin değişmesi ve oluşan dengesiz geri bildirimler nedeniyle apne ve hiperventilasyon döngülerinin oluşması.
- Kan dolaşımının gecikmesi. Konjestif kalp yetmezliği ve Cheyne-Stokes solunumu olan kişilerde kan dolaşımı süresi uzar. Bu durum, nedeni tam olarak açıklamaz ancak anormal solunum uzunluğu ile doğrudan ilgilidir.
Cheyne-Stokes solunumuna yol açtığı düşünülen diğer bir mekanizma ise kan gazı tamponlama sisteminin yetersizliğidir. Özellikle bikarbonat tampon sistemi kapasitesinin azalması ile oluşuyor olabilir.
Bu solunum esnasında hiperventilasyonu olanlarda karbondioksit deposu azalır, bu nedenle karbondioksit ile yapılan tamponlama sistemi işlevini kaybeder. Düşük oksijen seviyelerinin varlığı ile kan gazı dalgalanmaları şiddetlenebilir.
Cheyne-Stokes solunumunun kandaki değişken karbondioksit düzeyleri ile ilişkisi vardır. Kandaki karbondioksit-oksijen dengesinde bozulmaya neden olan hastalıklar bu patolojik solunum çeşidinin oluşumuna yol açar.
Cheyne-Stokes solunumu ile ilişkili hastalıklar şunlardır:
|
|
Nörolojik rahatsızlığı olanlar veya konjestif kalp yetmezliği olanlarda sıkça görülmektedir. Orta veya ileri düzeyde konjestif kalp yetmezliğine sahip hastaların %50’sinde Cheyne-Stokes solunumunun görüldüğü tahmin edilmektedir.
Çoğunlukla uyku esnasında görüldüğü için hastalar bu durumun farkında olmayabilir. Genellikle hasta yakınları tarafından farkedilir. Bu durum uyku apne sendromunun bir parçası olarak kabul edilir.
Cheyne-Stokes solunumunun direk kendisine ait belirtileri yoktur. Çünkü hasta o anda ya uyuyordur ya da bilinci kaybolmuştur. Bu hastalığa ait asıl belirtiler altta yatan nedene bağlıdır.
Cheyne-Stokes solunumunun öncü belirtileri şunlardır:
- Otropne: Uzanırken nefes darlığının oluşması
- Paroksismal nokturnal dispne: Hasta genellikle geceleri nefes darlığı ve öksürük ile uykusundan uyanır. Şikayetler yavaş yavaş ortadan kalkar.
- Uyku problemleri
- Aşırı yorgunluk
Periyodik solunum veya agonal solunum olarak bilinen bu rahatsızlığın teşhisi oldukça zordur. Özellikle uyku esnasında meydana geldiği için hasta tarafından farkedilemez.
Cheyne-Stokes solunumuna ait semptomları yaşayanlar veya diğer anormal solunum şekillerinden birine sahip olanlar (kussmaul solunum vs) yakın zamanda bir doktora görünmelidirler.
Doktorunuz teşhise yönelik bir dizi laboratuvar testi ve görüntüleme yapacaktır. Bunlar arasında bir uyku türü çalışması olan polisomnografi testi yaptırmanızı isteyebilir.
Polisomnografi testi esnasında kalp atış hızı, nefes alma hızı, beyin dalgaları, kan oksijen düzeyi, göz hareketleri ve diğer uyku hareketleri takip edilir.
Cheyne-Stokes solunumu tedavisi için pek çok yöntem mevcuttur. Kullanılacak tedavi yöntemi altta yatan hastalığa bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Kalp Yetmezliği Tedavisi
Cheyne-Stokes solunumu oluşumuna yol açan neden kalp yetmezliği ise, kalp yetmezliğini tedavi etmek Cheyne-Stokes solunumunun semptomlarını hafifletebilir.
Kalp yetmezliği tedavisi için kullanılacak yöntemler şunlar olabilir:
- İlaçlar
- Kalp kapağı ameliyatı
- Kalp pilleri
- Diğer kalp cihazları
- Kalp nakli
Oksijen Tedavisi
Yapılan bazı çalışmalar neticesinde uyku esnasında kullanılacak oksijen tedavisinin Cheyne-Stokes solunumunu azaltabileceğini göstermiştir.
Geceleri oksijen tedavisi uygulamasının semptomları azalttığı, yaşam kalitesini arttırdığı, sol ventrikül fonksiyonlarını iyileştirdiği bulunmuştur.
CPAP Tedavisi
CPAP son yıllarda pek çok akciğer hastalığının tedavisinde kullanılan bir metottur. Özellikle uyku apnesinin tedavisinde kullanılmaktadır.
Hava yollarını açık tutmak için hafif hava basıncı kullanılır. Hastanın ağzını ve burnunu kapatacak şekilde bir maske kullanılır. Maskeye bir tüp yardımı ile CPAP cihazından pozitif hava taşınır.
Daha iyi uyku kalitesi, horlamanın azalması, uykusuzluğunun azalması, kan basıncının kontrolü, inme riskinin azalması gibi pozitif etkileri vardır.
Cheyne-Stokes solunumunu tek başına önlemenin bir yöntemi yoktur. Altta yatan kalp yetmezliği ve inme gibi hastalıkların tespit edilerek tedavi edilmesi gerekir.
Cheyne-Stokes solunumunu yönetmek için tedavi planınızı yakından izlemeli ve gerekli tedavilere uyum sağlamalısınız. Bu rahatsızlığa yol açabilen nedenlerden biri olan ağır metallerden ve diğer toksinlerden uzak durmalısınız.
Cheyne-Stokes solunumu çoğunlukla ciddi bir durumun göstergesidir. Genelikle ağır kalp yetmezliği olan kişilerde görülür. Doktorunuzun size uygulayacağı tedavi planına uymalı ve gerekli yaşam tarzı değişikliklerini yapmalısınız.
